Šta se dešava sa palatama slavnih bokeljskih momoraca i trgovaca koje su tokom tranzicije kupili tajkuni i rođaci političara, zašto Škaljari nisu poznati po svojim brojnim crkavama, kako je Italijan na vrhu Lovćena zaprosio mladu Cetinjanku i zašto su penjanje uz taj 461 stepenik bio tek lakši deo posla
Zastajem pored prelepe napuštene vile u Dobroti, nailazi momak iz komšiluka: “Izvini, jesi ti odavde?”, pitam ga. “Nisam, no pitaj šta te zanima!”. Interesujem se zašto je takva palata pusta. “Jeste čuli za Mila Đukanovića?” Smeh. “A jel znate da on ima brata Aca?”. Opet smeh. “Priča se da je to njegovo, bio nekad hotel, neko makedonsko odmaralište… Navodno, biće tu veliki hotelski kompleks… Kupio je ceo plac od magistrale do mora!”
Kasnije istraživanje na internetu otkrilo mi je detalje celog “slučaja”: Reč je o Palati Ivanović u kojoj je konte Josif (Jozo) Ivanović 1833. godine ugostio 20-godišnjeg vladara tada susedne Crne Gore Petra Drugog Petrovića Njegoša, sa pratnjom od 30 osoba, pre njegovog putovanja jedrenjakom za Petrograd.
Nakon te posete Đegoš je napisao čuvenu pesmu “Srbin Srbima na časti zahvaljuje”. Slavni vladar Crne Gore pesmu ovako završava:
“O, vi Srbi, svud li srpstvujete,
dužnost čojstva pravu ispunjate!
Srpstvuj đelom, vjeruj što vjeruješ:
laktom vjere glupost čojka mjeri,
a ozbiljnost đelom i vrlinom!
Vratimo se našuštenoj Palati Ivanović. Uvreme SFRJ deo sadašnjeg vlasništva Aca Đukanovića (vila i plac od 2,246 metara kvadratnih) je pripadao Ferijalnom savezu Skoplja, koji ga je 1992. prodao beogradskoj farmaceutskoj kompaniji „Medifarm“. Ona je zatim šest godina kasnije, na ime dugova, zemljište i vilu prepustila AD Galenika Beograd. Aco Đukanović je naime parcele i kuću kupio od of šor kompanije „Coast products ltd“ 20. septembra 2007. za 2.793.000 EUR.
U Dobroti nailazim na još nekoliko napuštenih crkava, palata i kuća na sjajnim lokacijama… Vozim dalje, u prelepoj Crkvi Sv. Eustahije u kojoj je nekad službovao don Branko Sbutega neverovatna mešavina baroka i savremene umetnosti. Veče ranije u Kotoru smo na jednom od malih trgova u staroj gradskoj jezgri naleteli na koncert klasične muzike. “Don Brankovi dani muzike” posvećeni don Branku Sbutegi, legendarnom župniku iz Dobrote. Rođen je u verski mešovitoj porodici, od oca katolika i majke pravoslavke. Osnovnu školu i gimnaziju je završio u rodnom gradu. Paralelelno sa gimnazijom završio je i muzičku školu (svirao je violončelo, klavir.i orgulje). Studirao je medicinu u Beogradu a teologiju u Zagrebu, Beču i Rimu. Za sveštenika je zaređen 1979. u Crkvi Gospa od Škrpjela nadomak Perasta. Župnik crkve u Dobroti je postao 1982, umro je 2006. a sahranjen je u porti crkve u kojoj je službovao pune 24 godine.
Hotel “Blue Kotor Bay” u kojem smo smešteni ima bicikle na iznajmljivanje pa sam hteo da to iskoristim kako bi na svoj omiljeni način istražio lepote Boke kotorske.
Pre nastavka reportaže, evo nekoliko korisnih saveta i poređenja sa vožnjom bajsa po Istri i Vojvodini, za one koji se upuste u obilazak Boke na ovaj način. U delu koji sam ja obišao (44 km) gotovo da uopšte nema biciklisitičkih staza, sem jedog malog dela u Dobroti. Vožnja je prijatna uskim putem od Lepetana do Kotora, nešto manje ugodna od Kotora preko Dobrote i Perasa do dela gde se između Lipika i Morinja uključuje magistralni put iz Nikšića. Tu počinje pravi pakao od saobraćaja čak i oko podneva kada obično nema velikih gužvi. Potrebno je obratiti pažnju na vozila koja vuku neobeležene prikolice jer kada vas takvo vozilo obiđe automatski se pomerate malo u levo, računajući da je vozilo prošlo a ono iza sebe ima “nastavak” i to može da bude opasno.
Gradovi prelepi, multikulturalnost kao i u Vojvodini i Istri – sela i gradovi u kojima žive Crnogorci, Srbi, Hrvati, pravoslavne i katoličke crkve, spomenici palim partizanima… Smeća ima više nego u Istri ali ipak manje nego u Vojvodini. Put je uglavnom svuda ravan osim na par kratkih deonica na kojima ima podnošljivih uspona. U svakom slučaju, uz oprez zbog saobraćaja – uživaćete!
Na samom početku vožnje nailazim na crkvu čiji sam toranj i kupolu pre nekoliko godina spazio sa palube kruzera kojim smo isplovili iz Kotora.
Crkva Rođenja Blažene Djevice Marije ili Male Gospe, u narodu nazvana Bogorodičin hram u Prčnju zbog impresivnog stepeništa ispred nje, jedna je od najlepših crkava koje sam video, liči na jednu portugalsku u Goi u Indiji u kojoj sam bio pre tačno 10 godina.
Gradnja Bogorodičinog hrama je počela daleke 1789. – godine koja će Francuskoj doneti revoluciju a Prčnju temelje grandiozne bogomolje. Gradnju je dozvolio zadnji mletački dužd Lodovik Manin, meštani su besplatno ceo vek donosili kamen sa Korčule a bogate porodice mahom pomoraca davale novac za gradnju. Projekat ove velelepne građevine potpisuje mletački arhitekta Bernardin Makarucio, a interesantno je da se gradila 124 godine, ako računamo i skalinadu ispred.
U crkvi i ispred nje nalaze se brojna dela venecijanskih slikara 17. veka: Piazzetta, Tiepolo, Balestra, Molinari kao i brojna dela jugoslovenskih umetnika: Kokolje, Mestrovica, Rosandica, Stojanovica, Milunovica i Lubarde… Stepenište i kipovi oko crkve prilično su dotrajali pa se nadam da će uskoro biti dovedeni u propisno stanje.
U dokumentima kotorskog arhiva Pričanj se pominje još u 13. veku i zavičaj je čuvenih bokeških ratnika, ali i veštih pomoraca koji su još u 17. veku održavali prvi poštanski saobraćaj između Venecije i Carigrada.
Pored pomenute Bogorodičine crkve, na samoj obali nalazi se i Crkva Sv. Nikole sa Franjevačkim samostanom. U Prčnju se nalazi jedna pravoslavna crkva Sv. Petra Cetinjskog, sagrađena 1976. U Prčnju se nalazi veliki broj palata uglednih pomoraca i trgovaca.
Lazar Tomanović je zapisao da žitelji ovog mesta slave krsna imena, ali i da su dosta iskvarili jezik pod uticajem italijanskog jezika. Tako su mnoge reči skraćivali: ma (majka), pralju (prijatelju), ali su uvodili i nove: bopo i boca (deda i baba)…
U mestu živi oko 1.300 stanovnika od čega su 47% Crnogorci, 21% Srbi i 14% Hrvati.
Među brojnim palatama slavnih trgovaca i pomoraca iz ovog mesta izdvaja se ona po imenu “Tre Sorelle” za koju se vezuje posebna legenda koja je poslužila kao inspiracija, dramskim piscima, pesnicima i slikarima.
Legenda o Tre Sorelle (tri sorele/sestre) – priča je o tri verne sestre koju su svu svoju ljubav dale jednom čovjeku – i to istom.
Pre desetak godina na ovu temu gledao sam u SNP gostovanje predstave “Tre Sorelle” Centra za kulturu Tivat. Trenutno se ovaj komad nalazi na redovnom repertoaru beoradskog Zvezdara teatra.
Ovo je, dakle priča o tri sestre, nadaleko poznate po svojoj lepoti, poštenju i čestitosti. O tri devojke Fiomeni, Gracijani i Rini koje su svoju ljubav poklonile mladom kapetanu Jerku Novanjaninu.
Jerko, hercegnovski mornar nestalne prirode, nikako nije mogao da se odluči koja od sestara mu se najviše sviđa, i rešio je da se na svom brodu otisne na dugu plovidbu da bi o svemu dobro razmislio. A sestru, koja ga bude čekala na povratku, uzeće za ženu.
Sestre su strpljivo čekale, na svojim prozorima svaki brod, svaki jedrenjak nadajući se da je upravo jedan od njih doveo i kapetana Jerka, jedinog čovjeka kojem su one poklonile ljubav. I napravile dogovor… Da će kada jedna od njih umre, druge zazidati prozor, kako bi eto i Jerko, kad se bude vraćao mogao da vidi da sestra čiji je prozor “zapatan” nije više živa. Da ga ne čeka više.
Prošla je i mladost, a one su čekale i čekale. Kada je najstarija sestra umrla, ostale su zazidale njen prozor, jer više kroz njega nije imao ko da gleda. Zatim je i druga sestra umrla, ne dočekavši svog mornara, – treća sestra je sa suzama u očima zazidala i njen prozor. Kada je najmlađa Roza napustila ovaj svet, više nije bilo nikog, ko bi mogao da zazida i njen prozor pa je on ostao otvoren a jedan stih u predivnoj pjesmi o Tre sorelle kaže:…”Treći prozor ko da sluša šum dalekih okeana…”
Inače Palata “Tre sorelle” je danas jedna od glavnih atrakcija, a u brojnim turističkim turama važi kao “must see” mesto. Potiče iz XV veka i nalazi se u Prčnju.
Poslednji vlasnik palate, tajkun Vojin Lazarević – nakon što je kupio kuću, ne obazirući se na legendu “otvorio” je jedan od zazidanih prozora (sasvim desni u srednjem redu). Neki se meštani pitaju šta će da se desi ako se Jerko vrati i vidi Lazarevića na prozoru.
Nakon Prčnja evo me u mesto neobičnog imena – Muo. Naziv je dobilo po hiperštokaviziranom oblik od “mul” (mol, pristan).
Slikovito mestašce nekad je bilo poznato po ribarskim družinama. Posebno se isticalo po mirnoj ćudi svojih meštana za koje se govorilo da 300 godina nisu išli na sud niti se sukobljavali sa zakonom. Zanimljivo je da se graniči sa naseljem Škaljari.
Krajem 19. veka bio je mestašce u kojem su živeli siromašni ribari i barkarioli (“taksisti veslači”), stešnjeno između dva privredno snažna naselja: gradića Kotora i pomorskog Prčnja. 1892. parobrodari iz Dobrote istisnuli su muljanske barkariole. 1907. otvorena je fabrika za konzerviranje ribe koja je zaposlila i muškarce i žene iz Mula, pa je to dalo doprinos poboljšanju privrednog stanja u Mulu. U mestu se nalazi prelepi hotel “Belveder” od 2 zvezdice sagrađen na sjajnoj lokaciji odmah pored mora još 1913.
Crkva Gospe od Snijega, Kristova crkva, Crkva Sv. Dujma, Crkva Sv. Mihovila, Crkva Pokrova Presvete Bogorodice… Znate li gde se ovi hramovi nalaze? Upravo u Škaljarima naselju koje je proteklih desetak godina postalo pregrađe Kotora ali se i “proslavilo” po nekim drugim, manje “svetačkim” temama o kojima nećemo ovog puta.
Na ulasku u Perast – automobili i autobusi – stop, biciklisti i pešaci – napred! Pravi način kako se čuva stara jezgra, na žalost gotovo opustelog grada koji je nekada imao 2.000 stanovnika i danas jedva 500.
Ime je dobio po ilirskom plemenu Pirusta. Od najranijih dana Perast je bio okrenut moru i pomorstvu. Već 1336. Perast je imao brodogradilište koje je radilo do 1813. Status opštine dobio je 1580. i zadržao ga sve do 1950. Ipak, svoj najveći procvat Perast doživljava u 17. i 18. veku, kada svetskim morima plovi stotinak peraških lađa. Pošto je jedna od najpoznatijih pomorskih škola bila upravo u Perastu, Petar Veliki je na preporuku Venecije sinove poznatih plemićkih familija slao u Perast, da se obučavaju kod poznatog matematičara i moreplovca Marka Martinovića. Podaci govore da je tokom 1697. i 1698. na brodu Marka Martinovića plovilo 17 ruskih kneževa.
Svoj procvat Perast duguje pomorstvu, a upravo to je razlog što najmonumentalnije peraške građevine potiču iz ovog perioda. U centru grada nalazi se trg (Pjaca) kojim dominira crkva Sv. Nikole sa svojim impresivnim zvonikom visokim 55 metara. Prvobitno započeta trobrodna crkva nikada nije završena, zbog nedostatka novca. Postojeća crkva datira iz 16. veka a gradnja je kompletirana izgradnjom velelepnog zvonika 1691. Penjanje na zvonik će vas koštati jedan euro ali pogled sa njegovog vrha vredan je svake kapi prolivenog znoja uz strme kamene stepenice.
Pored crkve Sv. Nikole Perast ima još 17 crkava. Veoma je interesnatna crkva Sv. Ane koja se nalazi visoko iznad grada, a freskama je ukrasio Tripo Kokolja. Pravoslavna crkva u Perastu je posvećena Rođenju Presvete Bogorodice. Za njenu izgradnju i ukrašavanje je zaslužan Đ. Đuranović, građanin peraški, kao i za podizanje srpske škole.
Prelepe peraške palate, iako danas velikim delom zapuštene i obrasle bršljanom, ipak svedoče o zlatnom dobu ovog grada: Palata Šestokrilović, Palata Lučić-Kolović-Matikola, Palata Bujović, Palata Bronza, Palata Balović (nova), Palata Vukasović Kolović, Palata Brajković Martinović, Palata Smekija, Palata Visković, Palata Mazarović, Palata Mrsha, Palata Martinović, Palata Krilović Palata Čorko, Mala palata Zmajević, Palata Chismae-Štukanović, Kuća Burovića, Kuća Đurišića sa kulom Mazarovića, Tvrđava Svetog Križa…
Preko puta Perasta, blizu obale, nalaze se dva ostrva koja predstavljaju posebnu atrakciju ovoga grada. Sveti Đorđe je prirodno ostrvo. Na njemu se nalazi benediktinski manastir iz 12. veka, kao i lokalno groblje Perasta.
Gospa od Škrpjela je veštačko ostrvo nastalo nabacivanjem kamena na podvodnu hrid. Do današnjih dana sačuvan je običaj ritualnog bacanja kamena oko otoka — Fašinada. Ova manifestacija održava se svakog 22. jula, kao spomen na dan kada je 1452. godine na hridi – škrpjelu pronađena ikona Bogorodice sa malim Hristom, što je Peraštanima bio „Božiji znak“ i povod za izgradnju crkve: u smiraj dana povorka okićenih barki napunjenih kamenjem kreće prema Gospi. Kao vrhunac svečanosti, u more oko ostrva baca se doneseno kamenje i barke se vraćaju natrag. U manifestaciji tradicionalno učestvuju samo muškarci. Sama crkva podignuta je 1630. a osmougaona kapela dodata je četrdeset godina kasnije. Unutrašnjost crkve oslikao je najveći ovdašnji barokni slikar Tripo Kokolja (1661-1713), rodom Peraštanin. Freske se nalaze na tavanici i gornjim delovima bočnih zidova i prikazuju scene iz života Isusa Hrista, Bogorodice i Proroka. Ispod oslikanih delova nalazi se oko 2.000 srebrnih zavjetnih pločica koje prikazuju detalje pomorskih pobjeda, bilo nad piratima ili u oluji. Pomorci su ih donosili u znak zahvalnosti Gospi za sačuvane živote u tim okršajima.
Ulazim u Muzej grada Perasta, cena ulaznice 8 eura, natprosečno visoka za ovdašnje prilike, vidi se da “gađaju” strane turiste. Na ulazi u muzej piše da je 2006. rekontruisan sredstvima koje su dale SAD. Muzejska postavka je velika nalazi se u dve zgrade na tri nivoa ali je prilično “konzervativna” bez bilo kakvih muzeoloških inovacija. Privlači mi pažnju deo posvećen jednom znamenitom žitelju Perasta. Konte Luiđi Paolo Marija Visković (1828-1891) bio je znameniti pomorski kapetan, konzul i rodoljub.
Plemićka porodica Visković ostavila je dubok trag u kulturno-istorijskom razvoju Perasta još od doba Mletačke republike, pa do druge polovine 20. veka. Istoriju Perasta i njegovo kulturno nasleđe nemoguće je sagledati, a da se ne dotaknete u velikoj meri priča o životu i delu Viskovića kroz brojne epohe vlasti u Perastu. Članovi porodice Visković bili su istaknuti pomorci, trgovci, vojskovođe i diplomate. Jedan od istaknutijih članova ovo plemićke porodice, u periodu kada je Perast bio pod vlašću Austrije i kasnije Austro-Ugarske, bio je Luiđi Paolo Maria Visković koji je približio Perast evropskim društvenim tokovima. Reč je o izuzetnoj ličnosti, kapetanu, konzulu, Peraštaninu posvećenom svom kraju, njegovoj prošlosti i običajima te zaštiti kulturnog nasljeđa. Odlikovan je brojnim visokim odlikovanjima od strane Austro-Ugarske, Rusije, Italije, Vatikana, Dvije Sicilije, Saksonije, Pruske i Osmanskog carstva. U konzularnoj službi napredovao je do zvanja generalnog konzula Austro-Ugarske u Osmanskom carstvu u Solunu. Zanimlji detalj: projekat koji je rezultirao izložbom posvećenom Luiđiju Viskoviću finansijski je podržao hotel i restoran „Conte” iz Perasta što nije preterano čest slučaj sinergije kulturne baštine i HoReCa industrije.
Napuštam Perast i vrlo brzo stižem u Risan. Ovaj je grad potpao pod vlast Venecije 1684. godine i bio je pod njom sve do propasti Mletačke republike 1797.
Ruski plemić i rodonačelnik dinastije Tolstoj, Petar Andrejevič Tolstoj, prolazio je kroz Risan tokom 1698. On beleži da u selu žive Srbi “grčke vere”, da su im kuće od kamena, da imaju dosta hrana, da su gostoljubivi prema Rusima kao i da su po svim aspektima slični Kozacima sa Dona.
Risan je pod vlašću Austrije od 1797. do 1805. Rusije (1806-1807) i Francuske, od 1807.-1813. godine. Između 1813.-1814. došlo je do kratkotrajnog ujedinjenja Crne Gore i Boke Kotorske ali je Bečki kongres ponitištio tu odluku i Boku Kotorsku dodijelio tadašnjoj Austriji. Pod vlašću Austrije je od 1814 do 1918. Rišnjani su se isticali u borbama protiv Turaka. Za vreme Nevesinjskog ustanka 1875. Risan je bio sklonište iseljenih hercegovačkih porodica i veza između ustanika i mora. Lazar Tomanović je hvalio Rišnjane kao velike Srbe, ali je negodovao zbog njihovog odnosa prema ženama kao prema robinjama, što je ostatak turskih uticaja (da žena ne izlazi iz kuće, ni u crkvu…). Iz Risna je polazila Austrijska vojska protiv Krivošijana u dve njihove bune 1869. i 1882.
1885. kada je Tomanović o tome pisao, imali su lepu sabornu crkvu, pijacu su zvali Gabela (ital. gabella – carina), što dokazuje da je u vreme Mlečana tu bila carina. Kotor je bio crnogorski pazar, a Risan hercegovački. Tada je Risan imao 240 kuća sa 1.500 stanovnika, sve su bili ljudi pravoslavne vere.
30. oktobra 1944. nemački vojnici ubili su u Risnu 42 civilna stanovnika, od kojih je najstariji imao 80 godina života, a najmlađi nepunih godinu dana.
Bilo je još puno toga da se vidi vozeći bicikl kroz Boku: Bajova kula kod Dražinog Vrta, ušće reke Ljute u more, crkve, palate, obeležja u sećanje na stradale u saobraćajnim nesrećama, “farme ostriga”, “Stari mlini”, “Ćatovića mlini” i pred kraj – trajket Kamenare – Lepetane. Voze četiri broda, sve ide bez čekanja, besprekorno, karta za bicikl 1 euro. Pred povratak u hotel Crkva Sv. Marije iz 1774. u Stolivu. Za penjanje do Stoliva Gornjeg i Crkve Sv. Ilije i Crkve Sv. Ane više nisam imao snage a i kasno sam na ručak 🙂 pa će to da ostane za sledeći put…
Za kraj našeg kratog boravka u Boki odlučili smo se za izlet do Lovćena i Njeguša. Naši prijatelji Miljan i Tamara Mugoša došli su po nas četvoro sa dvoje kola, navigacija je pokazivala da smo za sat i 15 minuta na ručku u hotelu “Ivanova korita”. Međutim, ono što se na navigaciji nije videlo bile su vratolomne serpentine kakve sam viđao samo po Nepalu i Latinskoj Americi. Vojvođani, nenaviknuti na ovakve puteve ograđene zidićima preteklim iz vremenima kada je Kotorom vladala Austrija – jedva preživesmo. Konstatovali smo da Sandri u kafani više nikada nećemo poručivati pesmu “Ne pomaže voda majko sa Korita Ivanova” jer joj je trebalo dosta vremena da se oporavi od puta. Ručak u “Ivanovim koritima” bio je odličan ali je i brzo potrošen savladavanjem 461 stepenika do Njegoševog mauzoleja sagrađenom 1974. na vrhu Lovćena.
Inicijativu o podizanju mauzoleja posvećenog crnogorskom vladici, vladaru i književnom velikanu Petru II Petroviću Njegošu pokrenule su vlasti Kraljevine SHS 1924. godine. Na njihov zahtjev vajar Ivan Meštrović je napravio prve skice, koje su iste godine prezentovane u Bruklinskom muzeju u Njujorku. Međutim zbog, kako se u izvorima navodi, nedostatka finansija ubrzo se odustalo od ove zamisli i umjesto mauzoleja sljedeće, 1925. godine, na vrhu Lovćena podignuta je nova kapela, Njegoševa zavetna crkva, na mestu stare, koja je tokom Prvog svetskog rata devastirana austrougarskim granatiranjem.
Ideja o podizanju mauzoleja obnovljena je 1951. od strane Odbora za proslavu 100 godišnjice Njegoševe smrti. U inicijativu se uključila i Vlada Narodne Republike Crne Gore koja je raspisala konkurs za novi projekat, međutim ni jedno od ponuđenih rješenja nije prihvaćeno. To je bio i razlog zbog kojeg je ondašnji predsjednik crnogorske vlade Blažo Jovanović odlučio da preko jugoslovenskih diplomatskih predstavnika u SAD kontaktira Ivana Meštrovića, koji je naknadno pozitivno odgovorio na ponudu da dovrši posao započet 1924. godine.
Meštrović je kao glavnog saradnika na tehničkom dijelu projekta angažovao ličnog prijatelja i poznatog hrvatskog arhitektu i konzervatora Harolda Bilinića sa kojim je tokom osam meseci intenzivnog rada do u detalje razradio osnovnu zamisao. U međuvremenu su otpočele pripreme na vađenju i transportovanju granitnih blokova iz jablaničkog kamenoloma, a posao oko izrade karijatida i Njegoševe figure sa orlom, povjeren je Meštrovićevom saradniku, vajaru Andriji Krstuloviću. Ivan Meštrović je Krstuloviću i njegovim saradnicima za ove potrebe stavio na raspolaganje atelje u Splitu, podignut između dva svetska. Klesarski radovi okončani su 1958. ali do formalne odluke o podizanju mauzoleja, koju je donijela Skupština opštine Cetinje, prošlo je još 10 godina. Završne tehničke pripreme su okončane 1970. a sa izgradnjom se krenulo naredne godine. Mauzolej je inaugurisan 1974. Tokom 2013. Njegošev mauzolej je rekonstruisan. Sanirane su stepenice, prilazni tunel i unutrašnjost mauzoleja.[
Na ulazu u Mauzolej, centralni deo građevine, dve su monumentalne figure Crnogorki od crnog granita, kao karijatide, predstavljaju maju i ćerku. Unutra, šest bočnih i centralna niša od bokeljskog i bračkog mermera. Svod je prekriven mozaikom od 200.000 pozlaćenih pločica. Sedeća figura Njegoša, s otvorenom knjigom, takođe je rad Ivana Meštrovića. Mermerni sarkofag vladike Rada je jednostavan, sa isklesanim krstom i državnim grbom, simbolima duhovne i svetovne vlasti. Cena ulaznice za odrasle je 5 eura a u podnožju se nalazi i veoma lepo sređen restoran i suvenirnica.
Iza Mauzoleja nalazi se kružni vidikovac do kojeg se stiže uskom, neobezbeđenom stazom. Pored Miljana i mene, tu je i jedan par, učinilo mi se da su stranci. U jednom momentu vrisak i plač. Mladić, Italijan, na vrhu Lovćena izvadio je prsten i zaprosio svoju devojku Cetinjanku. Rekla je “da”, mi smo prvi čestitali i fotografisali ih.
“Ovo je bio lakši deo posla!”, prokomentarisao je Miljan čiji su roditelji sa Cetinja – “Sad treba otići njenom ocu i sve to saopštiti!”
Rođen 27.7.1968. u Baču (Vojvodina, Srbija). Srednju školu završio u Bačkoj Palanci, Pravni fakultet studirao u Novom Sadu. Od 1990. radi kao novinar – u početku kao novosadski dopisnik beogradskih “Večernjih novosti”; zagrebačke “Arene”, sarajevskih “Naših dana”. Sarađuje i u magazinima “Vreme” i “Stav”.
1992. sa grupom studenata obnavlja izlaženje studentskog mesečnika “Index”. Posle dva broja sledi smena celokupne redakcije i pokretanje magazina “Nezavisi Index” koji će kasnije 1993. promeniti ime u “Svet” iz kojeg je nastala izdavačka kuća Color Press Grupa.
Danas na čelu Color Press Grupe najvećeg izdavača magazina u regionu sa kompanijama u svih 6 republika – 110 magazina, 25 internet portala i preko 80 konferencija i festivala godišnje.
U porfoliju kompanije pored domaćih (poput magazina “Lepota i zdravlje”, “Svet”, “Pošalji recept”, “Lekovito bilje” itd) nalaze se i brojni licencni brendovi: “The Economist”, “Hello!”, “Gloria”, “Story”, “Star”, “Lisa Moj stan”, “Hausbau”, “Brava Casa”, “Bravo”, “Alan Ford”, “Grazia”, “La Cucina Italiana”, “Auto Bild” i brojni drugi.
