BICIKLOM KROZ VOJVODINU: Ostojićevo i Jazovo
Nakon Čoke, stižemo u Ostojićevo, jedino naselje u Vojvodini u kojem u većem broju žive Poljaci. Ovo selo je osnovano pre 800 godina. Prema poslednjem popisu iz 2011. tu živi 2.324 stanovnika.
Svoje sadašnje ime je dobilo 1947. po Tihomiru Ostojiću, književniku i uglednom članu i zvaničniku Matice srpske, rodom iz ovog mesta. Raniji naziv sela je bio Potiski Sveti Nikola.
U selu u slozi žive Srbi, Mađari i Poljaci, kojih ima oko tri stotine. Prvi Poljaci ovde stižu u aprilu 1838. Iz Visle su se otisnuli u svet tražeći bolje uslove za život u pogledu klime, ekonomskih prilika i istorijsko-političkih previranja. Već tada su prihvatili luteransko opredeljenje evangelističke vere. Poljski živalj je već tada imao svoj jezik, takozvani šleski, nazvan po tadašnjoj Šleziji, u kojoj se Visla nalazila.
Naseljavanju Poljaka na ovim prostorima doprinela je ponuda sezonskih poslova, najpre najviše na sakupljanju šalitre. Otuda su Poljaci koji su radili ovde kao najamni radnici poneli nadimak “šalitraši”. Kako je put do Visle bio dug i naporan, vremenom su neki od Poljaka odlučili da se nastane u ravnici Banata, te su tako nikle prve njihove kuće od blata. Tadašnji Potiski Sveti Nikola, današnje Ostojićevo, ponudio im je utočište od surovih poljskih zima i vrstu sigurnije egzistencije zbog poslova koje su mogli obavljati za naknadu.
Vreme je odmicalo, a istorijsko-političke prilike poprimale su nove tokove. Većinsko stanovništvo Ostojićeva činili su Srbi i Mađari. Kako su se njihovi jezici, kulture i vera umnogome razlikovali, Poljaci su počeli da osećaju pritisak drugih vera koje su nastojale da ih otuđe od njihove. Najbliži jezički, kulturno i etnički bili su im Slovaci, te su Poljaci počeli da se skrivaju pod njihovo okrilje, ne bi li izbegli nasilje nad sobom, svojom verom i kulturom, ili pak progon. Kada se posmatra popis stanovništva u nazad, nailazimo na podatke da Poljaka gotovo nema. Važno je znati da oni nisu iščezli sa ovih prostora, već su se izjašnjavali kao Slovaci, ne bi li iznašli načina da opstanu u veoma teškim uslovima. 1867. osnovali su svoju crkveno-školsku opštinu. No, generacije Poljaka školovale su se na slovačkom jeziku, na kom se vršila i služba u crkvi.
Mnogo godina kasnije, Poljaci su nanovo počeli da se izjašnjavaju kao Poljaci. Mnogi nisu bili naročito svesni svog nacionalnog identiteta, jer su se njihovi preci pomirili sa tim da treba da budu Slovaci ukoliko žele bezbedan život. Sada već davnih 70-ih godina 20. veka započeli su kontakti sa maticom. Mladi Poljaci posećivali su ovdašnji poljski živalj i obrnuto. Tada se stidljivo rasplamsava iskra nacionalnih identitetskih interesovanja. Kako vreme bude odmicalo, biti Poljak postaje ponos i priznanje sopstvenog identiteta.
udi se radoznalost, saznaje se više o istoriji i predačkim seobama. Iako su veze sa maticom bile prekinute zbog različitih geo-političkih okolnosti, one nikada nisu sasvim zapostavljene. U Ostojićevu ima i onih koji su kao Poljaci došli ovde da žive sklapanjem braka. Nakon ulaska u 21. vek ponovo jačaju kontakti sa Poljskom. U Ostojićevu obitava zajednica Poljaka koja ne krije svoju nacionalnu pripadnost. Iako ih i dalje povezuje crkva i služba na slovačkom jeziku, to ne utiče na svest o tome ko su i ko su im bili preci. Jer, zvaničnog jezika i pisma nemaju, već brinu o očuvanju svog, sada veoma arhaičnog poljskog jezika.
U drugoj dekadi 21. veka učenici u osnovnoj školi imaju priliku da izučavaju poljski jezik kao slobodnu nastavnu aktivnost, zahvaljujući saradnji sa poljskom ambasadom u Beogradu. I najzad, u ovom malom mestu, uveliko poznatom po Poljacima, otvara se Nacionalni savet poljske nacionalne manjine 2019. godine kako bi svemu iz istorije odali počast, zahvalnost i priznanje, a sadašnjosti i budućnosti Poljaka dali glasa i obeležja kakvi im pripadaju.
Danas u Ostojićevu ima oko 200 domaćinstava u kojima žive potomci rudara sa Visle. Za jednog od njih 1974. godine udala se Renata Pihl, koja je iz ljubavi došla iz Vroclava. Najviše vremena provodi učeći decu tradiciji i običajima. „U selu imamo svoju protestantsku crkvu, zatim KUD „Visla“ u kome negujemo poljski jezik, učimo poljske pesme, igre i recitacije“, rekla je gospođa Pihl u reportaži za RTS pre 8 godina.
U osnovnoj školi u Ostojićevu, sa trista đaka, iz koje su potekla tri akademika, uči se pet jezika, među kojima poljski. Antonije Cicmil, direktor škole, podseća da njegovi učenici putuju u Poljsku, najčešće u Vislu, dok poljski sportisti i kulturni radnici dolaze kod njih.“Njihovi profesori i studenti dolaze u školu i našim učenicima predaju poljski jezik“, kaže Cicmil.
Nedavno je Ostojićevo potpisalo povelju o bratimljenju sa gradom Vislom, a kontakti sa poljskom ambasadom postali su uobičajeni. Prilikom poslednje posete poljski konzul je školi poklonio didaktičku opremu.
Ovdašnji Poljaci svoju kulturu neguju na mnogo načina, ne samo jezikom, običajima i pismom nego i tradicionalnom hranom i pićem karakterističnim za određenu grupu. Kako navodi Žikica Milošević u svojoj knjizi “Izgubljeni u ravnici”, Vislani u Ostojićevo su tako sa sobom doneli tradicionalno piće “važonku” (warzonka), grejanu (i očigledno “varenu”) rakiju kojom se izuzetno ponose. Osnovu njihove kuhinje čini krompir, od koga se prave “polešniki”, kad se on peče na kupusovom listu. Danas se takođe od tradicionalnih jela iz Visle pripremaju i “galuški”, “pljesniki” i “žebrački”. Što se tiče nošnje karakteristične za prve doseljenike, muškarci su bili odeveni u suknenu odeću koja se nazivala “vlaškom”, a njen važan deo bio je prsluk, kao i gunj od mrkog sukna koji se nosi zimi, a na nogama su imali opanke. Žene su nosile duge vlaške suknje, jelek pod nazivom “životek”, maramu za povezivanje “oburs”, kao i veliku vunenu maramu preko leđa. Pošto su bili veoma siromašni prilikom naseljavanja, narodnu nošnju nisu doneli iz Poljske pri dolasku u Panoniju. Najčešća poljska prezimena u Ostojićevu koja se i danas sreću jesu: Bujak, Češljar, Pilh, Šalbut, Šturc, Poljak, Poljaček, Kenđur, Šarec, Urbanek, Samec, Raškov.
IZGRAĐENA NA KRUŽNOM TOKU: Pravoslavna crkva u Ostojićevu
U centru sela, u sredini kružnog toga koji vodi ka Padeju nalazi se Srpska pravoslavna crkva Svetog Nikole. Sagrađena je u prvoj polovini 19. veka. Gradnja je započeta 1818. a konačno je završena 1833. Osobenost ovog hrama su rimski brojevi na čeonoj fasadi crkve što nije čest slučaj na pravoslavnim hramovima u našim krajevima.
U selu je i pre nego što je ova crkva izgrađena postojala crkva, takođe posvećena svetom Nikoli. Mađarski istoričar dr Šamu Borovski smatra da je po hramu svetom Nikoli selo i dobilo prvobitni naziv – Sent Mikloš. 1818. crkvena opština je donela odluku da se sazida nova crkva. Gradnja je poverena zidaru iz Segedina, Fridrihu Švercu, koji je crkvu ozidao za nešto više od četiri godine. Preostali radovi završeni su 1833. Sav stolarski posao obavio je Dimitrije Tomić. Za izvođenje drvorezbarskih radova bilo je potrebni čitavih 9 godina (1847—1856). 1905. crkva je prvi put renovirana. Tada je postavljena i gvozdena ograda oko porte. Tokom Prvog svetskog rata sa crkve su skinuta zvona, da bi ponovo nabavljena 1926. Unutrašnjost crkve renovirana je 1938. Tada su pozlaćeni krst i jabuka na tornju. Jak uragan srušio je 1958. kapu zvonika. Izgrađena je nova, jednostavnija. Tek 1986. crkva dobija novu baroknu kupolu, nalik prvobitnoj.
Prvobitno je u crkvu postavljen ikonostas prenet iz hrama koji se nalazio na istom mestu. Novi ikonostas izradila su braća Mihajlo i Lazar Janić, poznati vajari tog doba. Oslikavanje unutrašnjosti povereno je slikaru Nikoli Aleksiću, koji je radio na oslikavanju do 1872. Njegov sin, Dušan Aleksić, dovršio je oslikavanje naredne godine, nakon očeve smrti. Na tornju zgrade, sa sve četiri strane, iscrtan je časovnik koji pokazuje 11.55 (pet do dvanaest).
Ikone koje se nalaze u soklu: Sveti Nikola spasava brodolomnike, Susret majki, Hristos i Samarjanka i Rođenje Jovana Krstitelja. Prestone ikone: Sveti Nikola, Bogorodica, Isus Hristos i Sveti Jovan. Ikona Arhanđela Mihajla je na severnim, Arhanđela Rafajla na južnim, dok su carske dveri oslikane Blagovestima, Bogorodicom i ikonom Arhanđela Mihajla. Treći hram u selu je Rimokatolička Crkva Sv. Josipa u Ostojićevu podignuta je 1907.
Kapela je već postojala 1801. Nova i veća je izgrađena darovima vernika iz susednih sela i posvećena 1826.
Kapela na groblju je izgrađena u 2000. Mise služi sveštenik Lukač Arnold (1982.) rodom iz Bečeja.
Pored katoličke crkve prolazi put koji vodi do Jazova sela pored kojeg protiče reka romantičnog imena – Zlatica a koje je sa svih strana okruženo ribnjacima. Selo Jazovo je “slepo crevo”, kroz njega niko ne prolazi, u njega se ide.
Na ulazu u mesto – dobrodošlica na mađarskom, srpskom i engleskom, nešto kasnije panonska pastorala – pastir sa ovcama pored raspeća uz koje stoji dvojezični naziv ulice – Maršala Tita.
e “jer je gazda malopre prebio što je puštala goste bez maske!” (!?). Nadamo se da je samo reč o lošem poznavanju srpskog jezika. Preko puta katoličke crkve u centru sela, dve žene pred kućom, kažu da trenutno u selu živi oko 600 stanovnika, 85% njih su Mađari a većina radi na ribnjacima. Rimokatolička Crkva Sv. Mihaela sagrađena je 1900. Ia crkve se nalazi visoko drvo sa gnezdom roda. Iza drveta je raspeće pa mesno groblje. Simboli vere, rađanja, uskrsnuća i umiranja – jedni do drugih.
Remek-delo češkog arhitekte Pavla Dubovija
Evančelistička crkva u Ostojićevu u koju odlaze ovdašnji Slovaci i Poljaci je remek-delo moderne, izgrađena 1930. i izgleda kao da se nalazi u Ar Deko distriktu Majamija. Ova crkva delo je slavnog češkog arhitekte Jana Dubovija koji je diplomirao arhitekturu u Pragu. On je u Beograd je došao posle Velikog rata, delom nošen idejama panslavizma a delom zbog poziva iz firme svog kolege i zemljaka Mateje Blehe koji je u Beogradu još 1910. godine osnovao ispostavu svoje istoimene arhitektonsko-građevinske firme (Arhitekta Mateja Bleha u Beogradu).
Njegovo životno delo je kompleks opservatorije na Zvezdarskom brdu. Da bude imenovan za projektanta opservatorijskog kompeksa Jana Dubovog je preporučio dosledni modernizam, jer je među beogradskim modernistima bio najradikalniji. A, možda je uticaja imalo i to što je bio i najaktivniji – bio je šef Odseka za generalni plan Opštine beogradske, redovno je pisao u Beogradskim novinama o arhitektonskim temama. Projekat Beogradske opservatorije predstavljen je na izložbama u Pragu i Sofiji, a Dubovi je u Pragu odbranio doktorat na temu svoje Opservatorije. Ovaj arhitekta je u međuratnom periodu izgradio veliki broj stambenih i poslovnih zgrada u duhu moderne.
Rođen 27.7.1968. u Baču (Vojvodina, Srbija). Srednju školu završio u Bačkoj Palanci, Pravni fakultet studirao u Novom Sadu. Od 1990. radi kao novinar – u početku kao novosadski dopisnik beogradskih “Večernjih novosti”; zagrebačke “Arene”, sarajevskih “Naših dana”. Sarađuje i u magazinima “Vreme” i “Stav”.
1992. sa grupom studenata obnavlja izlaženje studentskog mesečnika “Index”. Posle dva broja sledi smena celokupne redakcije i pokretanje magazina “Nezavisi Index” koji će kasnije 1993. promeniti ime u “Svet” iz kojeg je nastala izdavačka kuća Color Press Grupa.
Danas na čelu Color Press Grupe najvećeg izdavača magazina u regionu sa kompanijama u svih 6 republika – 110 magazina, 25 internet portala i preko 80 konferencija i festivala godišnje.
U porfoliju kompanije pored domaćih (poput magazina “Lepota i zdravlje”, “Svet”, “Pošalji recept”, “Lekovito bilje” itd) nalaze se i brojni licencni brendovi: “The Economist”, “Hello!”, “Gloria”, “Story”, “Star”, “Lisa Moj stan”, “Hausbau”, “Brava Casa”, “Bravo”, “Alan Ford”, “Grazia”, “La Cucina Italiana”, “Auto Bild” i brojni drugi.
