BICIKLOM KROZ VOJVODINU: Popinci i Sibač
“Plodni dani ili ne – Maybe Baby pokaže!”, reklamni je slogan koji su sasvim sigurno upamtili svi u Srbiji. Da li ste znali da se ovaj proizvod koji je od 1994. koristilo preko 2.5 miliona žena širom sveta – pravi negde između Pećinaca i Popinaca.
Kada pređete nadvožnjak i zaputite se ka Popincima, jedinom selu opštine Pećinci “sa one strane auto-puta” posle par stotina metara sa desne strane ugledaćete fabrički pogon.
Vlasnik fabrike Dragomir Stamenković, dočekuje nas srdačno, kao da smo stari znanci. Tu pored pogona u kojem se proizvode i optička sočiva, napravio je malu vinariju koja mu služi da ugosti prijatelje i poslovne partnere. “Maybe Baby” se u početku proizvodio u jednom iznajmljenom stanu pored Atelja 212 da bi se danas preselio u srce Srema. Dragomir nam priča kako je Mićko Ljubičić autor slogana kojeg pamtimo već gotovo tri decenije. Sin, ćerka i zet mu rade u pogonu ali na čelu firme je profesionalni menadžer. U sali za degustaciju, sa zida nas sa umanjene reprodukcije posmatraju Šumanovićeve “Beračice”.
Popinci su jedno od retkih sela u Vojvodini sa apsolutnom srpskom većinom stanovništva koja su zadržala sve nazive ulica iz vremena SFRJ:
Ulica JNA (vodi od centra sela prema Pećincima), Lenjinova (vodi od centra sela prema Vojki — zemljani put), Fruškogorska (vodi od centra sela prema Donjim Petrovcima — makadam), Maršala Tita (vodi od centra sela prema Prhovu — zemljani put) i Stevana Kovačevića (vodi od Fruškogorske ulice prema Golubincima). U većini vojvođanskih sela sa srpskom većinom umesto Maršala Tita na uličnim tablama su osvanuli Karađorđe ili Sveti Sava.
Sa Petrom Jovanovićem, hroničarem Popinaca odlazim do Doma kulture čija me sala podseća na one koje smo videli u napuštenim Staljinovim hotelima u Gruziji. Tu gde su se nekada održavala igranke, puštali filmovi i igrale predstave – danas leži nekoliko tegova koji su uspomena na vreme kada su lokalni momci ovde pumpali svoje mišiće. U međuvremenu su i oni otišli, ostali su improvizovani tegovi, velika zidna slika i “daske koje život znače” i pamte slavne dane…
Tu ispred Doma kulture na autobuskom stajalištu uz pivo i oslonjen na metlu odmara ulični čistač. Iznad njega je oglas u kojem neko oglašava otkup puževa. Priča mi kako je čuo da se pre kuvanja puževi nekoliko dana izglednjuju da bi se očistili od hrane jer u suprotnom mogu da budu otrovni.
U Popincima su tokom istorije građene tri pravoslavne crkve. Prva datira iz 1724, građena je od pletera, pokrivena šindrom, imala je jedno zvono i trpezu od kamena. Crkva je bila posvećena Svetom ocu Nikolaju Mirlikijskom. Osvećena je 1731. od strane episkopa Nikanora Krušedolskog.
Druga crkva je sagrađena od drveta 1751, imala je ograđenu portu i takođe je bila posvećena Svetom ocu Nikolaju Mirlikijskom.
Treća je građena ciglom u periodu između 1773 – 1777, posvećena je Saboru Sv. arhangela Gavrila. Crkvu je osvetio episkop Josif Jovanović Šakabenda. Ikonostas je 1872. oslikao Nikola Petrović. Crkva se i danas nalazi u centru sela kao kulturno-istorijski spomenik, koji je pod zaštitom države. Za vreme Drugog svetskog rata Nemci su srušili crkveni toranj i znatno oštetili zapadni deo Crkve. Posle rata izgrađen je novi toranj, niži od starog za 18 metara. Paroh u Popincima je jerej Milan Glavašević koji nas je dočekao u hramu i ljubazno ispričao njegov istorijat.
Sedamo sa sveštenikom Milanom i hroničarem Petrom u kafić odmah do crkve. Petar nam priča kako selo ima natprosečno mnogo fakultetski obrazovanih građana, profesora, doktora nauka. Pitam kako to objašnjava, kaže kroz smeh – to je sve od naše vode i pokazuje mi česmu koja je šezdesetih otvorena u centru sela pored crkve. Voda je toliko na ceni da su iz Stare Pazove dolazili, točili je u balone i prodavali na pijaci u Zemunu pa su morali da stave ovu tablu. Pored table nalazi se oglas u kojem se traže sezonski radnici, prizor kakav se vidi gotovo u svim vojvođanskim selima u kojima se godinama unazad oseća konstantan nedostatak radne snage.
Naš vodič kroz Popince Petar Jovanović autor je i knjige “Popinačka škola 1769-2021”. Reč je o vrednom dokumentu kakav bi trebalo da postoji u svakom našem mestu – samo što nema svuda ovakvih entuzijasta i hroničara kakav je Petar. Zanimljivo je posmatrati fotografije đaka – u generaciji rođenih 1930. bilo ih je 55. Danas prvi razred ovdašnje škole pohađa samo sedmoro đaka, isto toliko ih ima u drugom a u trećem ih je petoro. Popinačka škola zaslužna je pored čuvene vode za to što selo ima 136 akademski obrazovanih građana, puno magistara i doktora nauka i jednog akademika – profesora doktora Zorana Kovačevića, biohemičara, člana SANU od 1992.
Zanimljivo je da iako Romi prema poslednjem popisu čine samo 8% stanovništva u Popincima, njihov natalitet je očigledno najveći pošto je danas većina mališana u ovdašnjoj školi upravo iz romske nacionalne zajednice. Sličan fenomen uočio sam i u Radojevu u Banatu, Vajskoj u Bačkoj kao i još nekim drugim mestima u Vojvodini.
Nešto niže niz istu Fruškogorsku ulicu, na broju 21 nalazi se kuća podignuta u 18. veku koja ima veliki istorijski značaj jer se vezuje za Karađorđa i njegov boravak u Sremu 1787. Posle bekstva iz dobrovoljačkog odreda u Somboru, u koji je stupio po izbijanju Austro-turskog rata Crni Đorđe je posetio porodicu u Krušedolu, a zatim nastavio dalje prema Savi da bi što pre stigao u Srbiju. Tako se našao u Popincima, u kući Mesarovića koji mu je pomogao da se preko Šimanovaca i Deča prebaci u Progar, i nastavi dalje preko Save. Danas se na kući nalazi spomen-ploča sa natpisom: „U ovoj kući boravio je 1787. god. / Karađorđe / vođa prvog srpskog ustanka“.
U dvorištu smo zatekli deda Radovana, deca su, veli, otišla u grad a on i dalje čuva kuću u kojoj je nekada boravio vođa Prvog srpskog ustanka.
Verovatno najstarija kuća u Popincima i jedna od najstarijih u Sremu, građena krajem 18. veka – odoleva vremenu, metereološkim i istorijskim olujama… Baka Jelena Petrović ponekad živi u kući, zatekli smo je u dvorištu, sa ponosom pominje da je mladi glumac Stevan Piale njen unuk.
Zastajemo kod “Dekinog salaša” pored standardnih motiva koje imaju svi ugostiteljski “salaši” otvarani širom Vojvodine nakon Salaša 137 – ima i aparat za tombolu. Na aparatu piše da je zabranjeno njegovo kopiranje a o vremenu kada je nastao najbolje govori činjenica da se grad u kojem je radio Jovan Karakašević zadužen za “patent i izradu tombole” – tada još zvao Svetozarevo (od 1992. – ponovo Jagodina).
Učiteljica Beba ime je koje ćete čuti od svih meštana Popinaca u kojima je obeležila drugu polovinu 20. veka. Bogumila Hranisavljević Beba (1917-1999) rođena je u Dobrincima gde je i počela da se bavi učiteljskim pozivom. Nakon udaje seli se u Popince gde nastavlja da radi kao učiteljice. Nakon oslobođenja sela 23. oktobra 1944. samoinicijativno je okupila decu i već posle nedelju dana nastavila sa radom škole.
Osnovala je i biblioteku u selu, vodila je čitaonicu koja je uvek bila puna omladine. Učiteljica Beba je bila ponosna na to što je u njenoj čitaonici uvek bilo više mladih nego u kafani preko puta. Teško je to i zamisliti u današnje vreme kada ono malo omladine što je ostalo na selu sedi u kafićima i kladionicama.
Učiteljica Beba je živela u kući sa visokim odžacima preko puta crkve, penzionisana je 1973. i nastavila je da živi u Popincima. Umrla je 1. avgusta 1999.
Uskim zemljanim putem stižemo do popinačkog groblja čija hronika beleži najstarije humke u kojima su još u 18. veku sahranjeni ovdašnji sveštenici. Puno grobova svedoči o brojnim žrtvama Drugog svetskog rata, bilo da su streljani u Popincima ili poginuli kao partizani u Bosni (“Kad su Sremci krenuli sa te Fruške gore pa odoše za Bosnu, tamo da se bore!”). Za Zorana Gajića kažu da je bio najveći seoski veseljak i šeret pa mu je i natpis u duhu radosnog života koji je proveo u Popincima: “Ko god prođe pored moga groba, nek se seti najlepšega doba!”
Sa druge strane Pećinaca nalazi se Sibač. Selo se u istorijskim izvorima prvi put pominje 1397. godine. Posle toga, dugo nema pomena, a sledeća godina pominjanja je 1713. U početku pripada rumskom vlastelinstvu grofa Pejačevića, a kasnije 1733. mitrovačkom vlastelinstvu. Po popisu iz 1736. godine selo je navedeno kao čisto srpsko.God
ine 1836. Georgije Cvetković je bio arendator i pretplatnik jedne knjige u Sibaču.
Sibač je u početku bio malo selo, da bi 1910. godine imao najviše u svojoj istoriji – 785 stanovnika. U posleratnom periodu, broj stanovnika konstantno opada. Sibačani su masovno učestvovali u Drugom svetskom ratu. Kao žrtve fašizma, život je dalo 112 meštana, a neke porodice su bukvalno desetkovane.
Prema popisu iz 2011. u selu je živelo samo 468 stanovnika. U Osnovnoj školi Slobodan Bajić Paja, ove godine završni 4. razred (posle kojeg nastavljaju školovanje u Pećincima) završila su samo dva učenika. Roda u gnezdu na banderi u Ulici Maršala Tita očigledno nije donela sreću. Pored njihovih imena na najmanjem tablou koji smo videli u Vojvodini stoji neobičan napis: “Škole se veliki čudni dvorci koje osvoje hrabri osnovci svakog septembra puščanom paljbom i olovkama – dugačkom sabljom!”
Dveri Crkve Prenosa moštiju Svetog oca Nikolaja u Sibaču otvara nam paroh Milan Glavašević kojeg smo par sati ranije upoznali u Popincima. Jerej Milan obavlja bogosluženje u crkvama u ta dva sela, tu sahranje, venčava i krsti. Dok ga čekamo, u dvorištu se igramo sa velikim labradorom koji je tu u dvorištu.
Srpska pravoslavna Crkva u Sibaču pominje se u vreme Osmanske imperije u 16. veku, kada je u selu popisano 23 doma. Za vreme 18. veka podizana je tri puta: 1733. postavljena je od pletera i trske, 1753. sagrađena je od drveta i pokrivena hrastovim daskama, 9. maja 1753. osvetio je episkop Partenije Pavlović. U periodu između 1780 – 1782. podignuta je od kamena i cigle. Izuzetno vredan i lep ikonostas je dopremljen iz Crkve Sv. apostola Petra i Pavla u Sremskim Karlovcima. Ikone je slikao Georgije Stojanović, Stefan Gavrilović i Jov Vasilijevič. Smatra se da je ikonostas nastao u periodu 1737 – 1740. a kupljen i prenet u Sibač tridesetih godina 19. veka. Zbog svoje vrednosti tri prestone ikone su ukradene 1971, od toga su dve pronađene i vraćene 2006. Zidne ikone u oltaru, naosu i na svodovima izveo je 1851. Konstantin Pantelić. Crkva je obnavljana 1897. dok je 2015. potpuno renovirana, jer je u Drugom svetskom ratu pretrpela ogromna oštećenja.
U Sibaču u ulici Svetozara Miletića br. 13 nalazila se karakteristična sremačka kuća sagrađena je 1910. kao kuća bogate seoske porodice. Predstavljala je spomenik kulture od velikog značaja. Bez obzira na njena spomenička svojstva kuća je srušena 1991. U Sibaču od 1925. postoji i Fudbalski klub “Sloven” koji se takmiči u Sremskoj ligi.
Brza vožnja odnela 3 mlada života
Hronika groblja u Sibaču pomenula bi domišljatu reklamnu poruku lokalnog kamenorezca Duje koji je svoj oglas ostavio na – kamenu, bez sujevernog straha što svoje ime kleše na materijalu od kojeg se pravi nadgrobni spomenici.
Sveštenik Milan koji nam pravi društvo priča o velikoj tragedini koja je u avgustu 2007. zadesila selo.
Bojan Vidakov (19), Mirzo Gegić (18) i Miloš Gmizdić (15) iz Sibača poginuli su dok su njihovi drugovi Miloš Tojaga (19) i Vladimir G. (17), iz istog mesta, teško povređeni u Ašanji, kada je „golf“ u kojem su bili sleteo s puta. Uzrok nesreće je prebrza vožnja.
Petorica mladića, priča sveštenik i pokazuje njihove grobove, bila su u Obedskoj bari, na ispraćaju kod druga. Krenuli su kući u Sibač, a „golf“ je vozio Miloš Tojaga. Oko 4.30, u mestu Ašanja, „golf“ je sleteo s puta. Udario je u betonski stubić pored glavnog puta i zapalio se. Žitelji tog dela Ašanje, koje je probudio silovit udarac, odmah su pozvali policiju i Hitnu pomoć. Kada su istrčali iz svojih kuća, videli su „golf“ u plamenu, pa su pozvali i vatrogasce.
Vatrogasne ekipe su brzo ugasile požar. Da bi izvukli mladiće, za koje se nije znalo da li su živi, vatrogasci su morali da iseku limariju. Iz „golfa“ su izvučena beživotna tela Bojana Vidakova, Mirze Gegića i maloletnog Miloša Gmizdića. Njihovi drugovi Miloš Tojaga i Vladimir G. koji su u teškom stanju prevezeni u beogradski Urgentni centar preživeli su ovu strašnu nesreću.
Rođen 27.7.1968. u Baču (Vojvodina, Srbija). Srednju školu završio u Bačkoj Palanci, Pravni fakultet studirao u Novom Sadu. Od 1990. radi kao novinar – u početku kao novosadski dopisnik beogradskih “Večernjih novosti”; zagrebačke “Arene”, sarajevskih “Naših dana”. Sarađuje i u magazinima “Vreme” i “Stav”.
1992. sa grupom studenata obnavlja izlaženje studentskog mesečnika “Index”. Posle dva broja sledi smena celokupne redakcije i pokretanje magazina “Nezavisi Index” koji će kasnije 1993. promeniti ime u “Svet” iz kojeg je nastala izdavačka kuća Color Press Grupa.
Danas na čelu Color Press Grupe najvećeg izdavača magazina u regionu sa kompanijama u svih 6 republika – 110 magazina, 25 internet portala i preko 80 konferencija i festivala godišnje.
U porfoliju kompanije pored domaćih (poput magazina “Lepota i zdravlje”, “Svet”, “Pošalji recept”, “Lekovito bilje” itd) nalaze se i brojni licencni brendovi: “The Economist”, “Hello!”, “Gloria”, “Story”, “Star”, “Lisa Moj stan”, “Hausbau”, “Brava Casa”, “Bravo”, “Alan Ford”, “Grazia”, “La Cucina Italiana”, “Auto Bild” i brojni drugi.
