Multijezične table ispred gradova i sela Vojvodine svedoče o višenacionalnom sastavu naselja ali neki “dodaci” na njima i na bolne ožiljke prošlosti ili pak vandalizam savremenika
U protekle dve godine od kako je počela pandemija obišao sam biciklom blizu trećine naseljenih mesta u Vojvodini. Uvek sam govorio da je bicikl idealan način da se vidi neki grad ili zemlja – mnogo si brži nego pešak a vidiš sve one detalje koji ti kada si u kolima ili autobusu jednostavno promaknu. Pri tome možeš da se zaustaviš veoma lako svuda a i da fotografišeš u pokretu. Ovo poslednje ne preporučujem od kako sam prošlog leta ima blizak susret sa banderom u bačkom selu Kruščić nakon što sam zanesen fotografisao zanimljivu fasadnu plastiku jedne kuće sa leve strane. Srećom udarac je bio točkom o stub a ne glavom u stub pa sam imao vremena da reagujem i posledice nisu bile strašne.
Jedna od stvari na koje ne obraćamo posebno pažnju dok jurimo kolima su table na ulasku u naseljena mesta. U ostatku Srbije one su uglavnom na jednom jeziku i pismu (na srpskom i na ćirilici) i samo u retkim izuzecima stoji još i latinični natpis. Vojvodina je po tom pitanju prava riznica različitih jezika i pisama u zavisnosti od toga koja nacionalna zajednica u tom mestu živi ali postoje i neka druga pravila i prakse što je proteklih godina izazvalo dosta polemika.
U mestima opštine Titel tako svi natpisi su dvojezični pa čak i ispred sela u kojima gotovo i da nema Mađara, poput Vilova na primer, stoji natpis na i na mađarskom jeziku. Isto je i na teritoriji Grada Zrenjanina.
Naime, Ustav Republike Srbije iz 2006. utvrđuje da se pokrajinskim propisima, u skladu sa ustavom, na osnovu zakona, mogu ustanvoviti dodatna prava pripadnika nacionalnih manjina (čl.79). Miroslav Samardžić iz Zrenjaninskog socijalnog foruma povodom incidenata sa precrtavanjem mađarskih natpisa pre nekoliko godina ustvrdio je da problem leži i u odlukama pojedinih nacionalnih saveta.
Tako je Mađarski nacionalni savet utvrdio je tradcionalne mađarske nazive svih naseljenih mesta na područjima na kojima je i mađarski jezik u službenoj upotrebi, tj.u trideset i jednoj jedinici lokalne samouprave. Ovaj Savet je utvrdio je tradicionalne nazive ne samo onih naseljenih mesta u kojima Mađari čine većinu, ili znatan deo stanvništva, nego i za ona naselja u kojima Mađari ne žive, ili čak nikad nisu živeli. Tako su tradicionalni mađarski toponimi morali bi da budu ispisani i na tablama sa nazivim mesta u kojima je udeo mađarskog stanovništva veoma mali, na primer u selima u u kojima Srbi vekovima čine većinu stanovnika, (Orlovat, Taraš, Tomaševac) ali i u selima u kojima većinu stanovnika čine Srbi kolonisti, (Klek, Banatski Despotovac, Lazarevo). Naziv Nagybecskerek je već desetak godina u službenoj upotrebi. Mađari čine oko 13 posto stanovništva Zrenjanina.
Nacionalni saveti Slovaka i Rumuna, čiji jezici su takođe u službenoj upotrebi na celoj teritoriji Grada Zrenjanina, utvrdili su tradicionalne nazive samo za ona mesta u kojima žive pripadnici ovih nacionalnosti – u slučaju Rumuna to su Ečka (Ecica), Jankov Most (Iancaid), Klek (Clec), Zrenjanin (Zrenjanin) dok su kod Slovaka to ova mesta – Aradac (Aradáč), Belo Blato (Biele Blato), Zrenjanin (Zreňanin).
Tako su 2018. nepoznati počinioci precrtali mađarske nazive na ulazu u neka sela u okolini Zrenjanina u kojima žive Srbi kolonisti – poput “čuvenog” Lazareva u kojem se skrivao Ratko Mladić.
Još pre 17 godina prvi ovakav incident dogodio se u Srbobranu, mestu u kojem Mađari čini 27% stanovništva. Dvojezične table postavljene su 8. novembra 2005, a dan po njihovom postavljanju nepoznate osobe su na tabli na ulasku u Srbobran iz pravca Bečeja belom farbom precrtale naziv mesta na srpskom jeziku i dodale datum “januar 1942”, što je bila jasna aluzija na Raciju.
Krajem 2019. dogodilo se u Aleksa Šantiću, početkom 2020. nazivi naseljenih mesta na mađarskom jeziku zacrnjeni su ili oštećeni na ulaznim i izlaznim tablama čak pet mesta Zapadnobačkog okruga. Nepoznati počinioci su tokom prvih dana godine „bili vredni” pa su škrabali, odnosno gulili mađarske nazive somborskih sela Svetozar Miletić (Nemesmilitics), Čonoplja (Csonoplya), Aleksa Šantić (Sári), Kljajićevo (Kerény) odnosno Kruščića (Veprőd) u opštini Kula. U međuvremenu sve ove table su “očišćene”.
Pre nekoliko meseci javnost je obaveštena da je precrtan mađarski natpis na ulasku u selo Skorenovac. Ovo selo je osim po tome što važi za najjužnije većinsko mađarsko naselje na svetu poznato i po meštaninu Zoltanu Daniju, čuvenom po obaranju “nevidljivog” aviona F-117 prilikom NATO-bombardovanja 1999. Već sutradan meštani su se okupili i očistili tablu.
Vozeći proteklog novembra bicikl po Šajkaškoj primetio sam da su mađarski natpisi na tablama ispred sela u kojima nije bilo Racije (Kovilj i Kać) pošto su je sprečili lokalni Mađari i Nemci – ostali netaknuti. Isto je i ispred Šajkaša gde Ranija nije bila posebno masovna. Ispred Mošorina u kojem je u Raciji ubijeno 205 meštana (10% sela), mađarski natpis je preškraban.
Da završimo ovu priču u vedrom duhu – evo jednog pozitivnog rekordera – na ulazu u Belu Crkvu nalazi se tabla sa čak šest natpisa: na srpskom (ćirilica i latinica), rumunskom, mađarskom i češkom. I svi su neoštećeni. Neki meštani kažu da bi zbog bogate istorije ovog mesta trebalo dodati i natpise na nemačkom i ruskom jer su pre Drugog svetskog rata u Beloj Crkvi živele velike zajednice ova dva naroda.
Rođen 27.7.1968. u Baču (Vojvodina, Srbija). Srednju školu završio u Bačkoj Palanci, Pravni fakultet studirao u Novom Sadu. Od 1990. radi kao novinar – u početku kao novosadski dopisnik beogradskih “Večernjih novosti”; zagrebačke “Arene”, sarajevskih “Naših dana”. Sarađuje i u magazinima “Vreme” i “Stav”.
1992. sa grupom studenata obnavlja izlaženje studentskog mesečnika “Index”. Posle dva broja sledi smena celokupne redakcije i pokretanje magazina “Nezavisi Index” koji će kasnije 1993. promeniti ime u “Svet” iz kojeg je nastala izdavačka kuća Color Press Grupa.
Danas na čelu Color Press Grupe najvećeg izdavača magazina u regionu sa kompanijama u svih 6 republika – 110 magazina, 25 internet portala i preko 80 konferencija i festivala godišnje.
U porfoliju kompanije pored domaćih (poput magazina “Lepota i zdravlje”, “Svet”, “Pošalji recept”, “Lekovito bilje” itd) nalaze se i brojni licencni brendovi: “The Economist”, “Hello!”, “Gloria”, “Story”, “Star”, “Lisa Moj stan”, “Hausbau”, “Brava Casa”, “Bravo”, “Alan Ford”, “Grazia”, “La Cucina Italiana”, “Auto Bild” i brojni drugi.
