Guvernerova palača, zgrada sa kraja 19. veka u kojoj su do 1918. stolovali mađarski guverneri koji su upravljali Rijekom, obasjana je plavom svetlošću i dok se penjemo strmom ulicom iz pravca Rive – već čujemo muziku. U ovoj zgradi koja je danas Pomorski i istorijski muzej Hrvatskog Primorja održava se Humanitarni bal 37. Riječkog karnevala.
Gradska muzika svira džez i pop- klasike dok na podijumu plešu maskirane zvanice. Posle par minuta ugledao sam Vojka Obersnela, već 20 godina gradonačelnika “crvene Rijeke”, prepoznajem i nekoliko ambasadora koje sam ranije upoznao na “Diplomacy & Commerce” prijemima. Svi su opušteni i razdragani i moj prvi utisak je da smo prešli granicu Balkana – onog Balkana na kojem u Splitu vaterpoliste bacaju u more, onog gde u Imotskom na karnevalu pale lutke gej-para sa usvojenim detetom, onog gde po Crnoj Gori desetine hiljada korača u crkvenim litijama a u Bosni i Hercegovini se 142 godina od odlaska Turaka ponovo natežu oko međe…
Da je pre samo 100 godina i u Rijeci bilo žestoko svedoči i istorija palate u kojoj se sada bezbrižno pleše pod maskama (vidi okvir).
Starija gospođa u crvenoj krinolini pita me da li sam ja “gospodin iz crnogorskog veleposlanstva sa kojim je prošle godine ćaskala u Poglavarstvu”. Shvatam da se u atmosferi karnevala (moja maska “Fantoma iz opere” pokrivala je samo pola lica) ljudi prepoznaju samo po fizionomijama. Kaže da je “gospon Crnogorac” bio jako ugodan pa sam i ja bio, da ne pokvarim imidž podgoričke diplomatije.
Prodefilovale su riječke mažoretkinje osavremenjene svetlećim štapovima, iza njih – u tradicionalne kimonoe obučene predstavnice grada Kavasakija bratimljenog sa Rijekom, izvele su tradicionalne japanske melodije. Kulminacija večeri bila je poklon Ambasadora SAD – Mardi Gras bend iz Nju Orleansa koji je dočarao atmosferu najpoznatijeg karnevala u Severnoj Americi. Pre nego što smo otišli, brze irske songove izvela je riječka grupa “Belfast Food”, ovdašnja, nešto manje intenzivna verzija “Orthodox Celsta”.
Dok nešto kasnije te večeri sa terase hotela “Jadran” gledam u brod MAERSK koji istovaruje svoje kontejnere pristigle iz Kine, razmišljam o tome što mi je pričao prijatelj Dejan Ljuština koji je sa suprugom upravo stigao iz Venecije gde je Karneval bio nikad slabiji. Razlozi se traže u nedavnim poplavama ali i histeriji izazvanoj koronavirusom koje par dana ranije počeo da se širi italijanskim severnim pokrajinama. Dejan je svake godine išao na Mobile World Congress u Barseloni koji je pre par dana otkazan zbog koronavirusa. 100.000 ljudi neće doći u grad. Šteta za Barselonu 500 miliona dolara. “Huawei” je ponudio dvonedeljni evropski karantin za svoje učesnike, međutim – strah je bio jači. Globalno konektovana civilizacija u kojoj živimo rađa probleme o kojima nismo ni sanjali u vreme dok smo 1983. čitali Pekićevo “Besnilo” čija se radnja dešava na londonskom Hitrou.
Od ranog jutra u nedelju 23. februara – na riječkim ulicama i dokovima je živo! Posle kraće šetnje gradom, dok čekam da Sandra stigne sa kasnog doručka, odlučujem se za poštovanje Sartrove maksime: “Ako ste u gradu na jedan dan, nemojte lomiti noge da sve vidite. Bolje sedite u najbolju kafanu i pustite da grad prođe ispred vas!”. Naručio sam espreso i “Janu” i sačekao početak karnevalske povorke. Koju su predvodili gradonačelnik Obersnel i “Meštar Toni”, zaštitni lik karnevala kome je tokom njegovog trajanja gradonačelnik simbolično predao ključeve grada. Sa njima u društvu je i ovogodišnja “Kraljica karnevala” obučena u ar-deko kostim sa početka dvadesetih godina prošlog veka.
Gradonačelnik Obersnel kao Jovanka, meštar Toni kao Tito
Stiže Sandra i sa akreditacijama koje smo dobili od ljubaznih organizatora karnevala – penjemo se niz stepenice Gradskog poglavarstva Rijeke na sredini Korzoa sa čijeg balkona ćemo da posmatramo karnevalsku povorku.
Srećem Miru Karlovac, ambasadorku Srbije u Zagrebu i zajedno sležemo ramena na pitanje zašto je Novi Sad jedina Evropska prestonica kulture koja nije poslala svoju karnevalsku trupu pa čak ni delegaciju u Rijeku. Ambasadorka Litvanije čiji će grad Kaunas biti EPK 2022, godinu dana posle Novog Sada – priča mi o njihovim pripremama za ovaj značajni događaj. Bio sam u Kaunasu pre dve godine, kancelarije njihovog EPK nalaze se u centru grada, ogroman izlog sa pozivom građanima i turistima da uđu i raspitaju se o programima i planovima za 2022.
Pred nama promiču karnevalske grupe, svaki riječki kvart ima svoju, mnogo gimnazija ima svoje grupe, sela iz okoline Rijeke, brojni gradovi Istre i Dalmacije, gosti iz Nemačke, Nju Orleansa, Litvanije i drugih država koje su bili ili će biti Evropske prestonice kulture…
U defileu korzoom prolaze momci i devojke obučeni kao Titovi pioniri, šetaju kraj makete broda “Galeb” čije se renovinranje odlaže godinama. Navodno, biće gotov 2021. godine. Možda da ga pošalju Dunavom nama u Novi Sad?
Par minuta kasnije – evo ih – Tito i Jovanka. Prepoznajemo meštra festivala Tonija obučenog u belo Titovo odelo sa tompusom u ruci i gradonačelnika Obersnela sa punđom na glavi obučenog u Jovanku Broz u dugačkoj plavoj haljini sa belim tufnama.
Pokušavam da zamislim nekog drugog gradonačelnika u regionu, sa druge strane zamišljene linije koja razdvaja Balkan od Evrope. I ne ide mi.
Voditelji sa bine stalno začkivaju prisutnog gradonačelnika ali i odsutne ostale hrvatske političare. Na čelu jedne kolone je ogromna lutka sa likom Kolinde Grabar Kitarović. Iza ide kolona u cirkuskim kostimima i natpisom na kamionu: “Sve je veći cirkus a sve je manje smiješno!”.
Dok smo išli na ručak do konobe “Nebuloza” na obali Riječine, sreli smo trubače iz Guče. Svirali su “Bella Ciao” ali i “Đurđevdan”. Još jedan dokaz riječke multikulturalnosti i tolerancije.
Halubajski zvončari rasteruju zle duhove na kraju Karnevala
Gužva je na terasi, do mene je Antonio sa Lošinja, lica obojenog u crno – kažem mu da se nadam da ne planira da jednog dana postaje premijer Kanade jer bi mu to moli zameriti. Smeje se, politička korektnost na dalmatinske otoke još nije stigla u svom punom kapacitetu.
Krešendo festivala događa se nešto iza osam sati uveče kada Korzoom uz zaglušujuću buku zvona prodefiluju “Halubajski zvončari” obučeni u ovčije krzno sa paganskim maskama čiji je zadatak još od predhrišćanskih vremena bio da teraju zle duhove.
Rijeka, Evropska prestonica kulture 2020. je zle duhove desničarenja, nacionalizma i ksenofobije čini se odavno oterala iz svog grada pa ovog puta “zvončari” i nisu imali previše posla.
Kvarnerska avantura italijanskog pesnika
Guvernerska palača bila je 1919. i 1920. rezidencija Gabrijela D’Anuncija, jedne od najkontroverznijih ličnosti Evrope u prvoj polovini 20. veka.
1919, predstavnici riječkih Italijana ponudili su italijanskom pesniku – vojniku Gabrijelu D’Anunciju da zauzme Rijeku i pridruži je Kraljevini Italiji. On pristaje i kreće na taj pohod sa stotinjak italijanskih legionara – mahom nedavno demobilisanih ardita, pripadnika italijanske specijalne pešadije.
Pesnik Gabrijele D’Anuncio, vladar Rijeke 1919-1920.
Dvoglavi orao na gradskom tornju bio je simbol Rijeke, ali je D’Anuncijeve vojnike previše podsećao na omražene Habsburgovce. Zato su, stigavši u grad, prvo odsekli jednu orlovu glavu i zamenili je italijanskom zastavom.
Guvernerova palača postaje D’Anuncijeva rezidencija, a s njenog balkona drži brojne govore. U tim govorima Rijeka je mučenički grad – città olocausta – žrtva međunarodne politike koja ne dopušta talijanskom narodu da se sjedini u jednoj državi.
Svojim govorima D’Anuncio opčinjava mase. Zaslužan je za oživljavanje rimskog vojnog pozdrava s uzdignutom rukom kojem dodaje poklič “eia, eia, eia, alalà”. Oživljava i druge rimske simbole i stavlja ih u službu italijanskog nacionalizma i iredentizma.
12. novembra 1920. Kraljevina SHS i Kraljevina Italija potpisuju Rapalski ugovor, ali D’Anuncio ga ne prihvata i italijanska Vlada želi proterati D’Anuncijeve legionare silom.
24. decembra, na Badnji dan, italijanske regularne vojne snage napadaju D’Anuncijeve legionare na Kantridi. Kako bi se osigurali od napada sa Sušaka, legionari su na sam Badnjak noću digli u vazduh mostove na Rječini.
Brod Kraljevine Italije “Andrea Doria” ispalio je nekoliko projektila prema Guvernerovoj palači pri čemu je D’Anuncio bio lakše ranjen. Međusobno ubijanje italijanskih vojnika trajalo je 5 dana. Poginula su 22 ardita, 18 talijanskih redovnih vojnika i 5 civila. Ovaj je događaj u istoriju je ušao pod imenom “Natale di Sangue” (Krvavi Božić).
Barikade ispred Guvernerove palače tokom “Krvavog Božića” 1920.
D’Anuncijevi legionari započinju s povlačenjem iz Rijeke 5. januara 1921., a sam pesnik-vojnik napušta grad avionom 13 dana kasnije.
Riječki dani La Gvardije, slavnog gradonačelnika Njujorka
Na Korzou kojim su išle karnevalske grupe, nalazi se tabla koja govori da je u gradu na Rječini od 1904. do 1906. živeo i radio kao američki konzul slavni Fiorelo La Gvardija, potonji gradonačelnik Njujorka. Za vreme svog mandata zauzimao se za organizovaniji odlazak i bolji tretman brojnih iseljenika koji su iz riječke luke odlazili u “obećanu zemlju”.
La Gvardija za vreme diplomatske službe u Rijeci
Inače, po Fiorelu La Gvardiji već niz godina zove se i jedna od važnijih ulica u samom centru Rijeke.
La Gvardia je postao član Republikanske stranke, ušao u Kongres te tri puta zaredom bio biran za gradonačelnika Njujorka, od 1933. do 1945.
Fiorello Henri La Guardia rođen je 11. decembra 1882. godine u Bronksu u Njujorku, u porodici emigranata, oca Italijana i majke Jevrejke iz Istre.
Tokom tri uzastopna gradonačelnička mandata u Njujorku La Gvardija je poveo rat protiv korupcije, organizovanog kriminala i uspešno izvukao grad iz finansijske depresije koja je tridesetih godina nagrizala SAD. Jedan od prvih njegovih poteza bio je nalog za zapšenje Lakija Lučijana. Bio je poznat kao gradonačelnik-prijatelj siromašnih i obespravljenih koji je “Veliku jabuku” transformirao u moderan kosmopolitski grad zbog čega ga nazivaju “ocem Njujorka”, a njegovo ime, među ostalima, nosi i jedan poznati njujorški aerodrom, kao i srednja škola.
U Rijeci se Fiorelo uselio u vrlo skroman dvosobni konzularni stan na samom Korzu, u kući porodice Vuković-Jurman i tako započeo posao posve samostalno, kao jedini američki službeni predstavnik u Rijeci. Uz izdavanje službenih potvrda, glavna mu je dužnost bila nadgledanje iseljenika koji su svake dve nedelje brodovima odlazili u Njujork. U kontaktu s ljudima bio je srdačan, otvoren i spontan, zbog čega je bio prilično popularan među riječkim diplomatima.
Nadimak mu je bio “Little Flower” (mali cvijet), kao engleski prevod njegovog imena. O njegovom životu napravljen je i brodvejskli mjuzikl “Fiorello!”.
(Reportaža je objavljena u listu “Dnevnik”, 01.03.2020.)
Rođen 27.7.1968. u Baču (Vojvodina, Srbija). Srednju školu završio u Bačkoj Palanci, Pravni fakultet studirao u Novom Sadu. Od 1990. radi kao novinar – u početku kao novosadski dopisnik beogradskih “Večernjih novosti”; zagrebačke “Arene”, sarajevskih “Naših dana”. Sarađuje i u magazinima “Vreme” i “Stav”.
1992. sa grupom studenata obnavlja izlaženje studentskog mesečnika “Index”. Posle dva broja sledi smena celokupne redakcije i pokretanje magazina “Nezavisi Index” koji će kasnije 1993. promeniti ime u “Svet” iz kojeg je nastala izdavačka kuća Color Press Grupa.
Danas na čelu Color Press Grupe najvećeg izdavača magazina u regionu sa kompanijama u svih 6 republika – 110 magazina, 25 internet portala i preko 80 konferencija i festivala godišnje.
U porfoliju kompanije pored domaćih (poput magazina “Lepota i zdravlje”, “Svet”, “Pošalji recept”, “Lekovito bilje” itd) nalaze se i brojni licencni brendovi: “The Economist”, “Hello!”, “Gloria”, “Story”, “Star”, “Lisa Moj stan”, “Hausbau”, “Brava Casa”, “Bravo”, “Alan Ford”, “Grazia”, “La Cucina Italiana”, “Auto Bild” i brojni drugi.
