Nastavljamo tamo gde smo stali pre tačno dve godine. Iza nas ostaje Žabalj i ogrejani novembarskim suncem okrećemo pedale u pravcu Čuruga. Prelazimo most na Jegrički i sa naše leve strane je Šećerana “Šajkaška” sa katancem na ulaznoj kapiji. Od nekadašnjih 15 šećerana koliko ih je u Vojvodini i Srbiji radilo 2000. godine – ostalo je samo četiri (Vrbas, Kovačica, Pećinci, Crvenka). Ova u Žablju prestala je da radi među poslednjima – 2019. Prvo su radnici iz Žablja putovali u Crvеnku tokom kampanjе prеradе šеćеrnе rеpе gde je ista kompanija “Helenik” vlasnik fabrike. Međutim, uskoro je i ta potrebna prestala.
Šećerana u Žablju je osnovana 1976. a sa radom je počela 1979. U periodu od 1979. do 2006. godine, fabrika je imala 28 kampanja prerade šećerne repe i preradila 7.015.000 tona repe. Ostvareni rezultati po pitanju površina pod šećernom repom kretali su se od 35,15 do 51,1 tona po hektaru prinosa i digestije od 13,00% do 17,10%. Kapacitet dnevne prerade je 5.500 tona repe na dan. Sve je to sada samo istorija kao i u šećeranama u Baču, Kovinu, Senti, Novoj Crnji, Zrenjaninu i drugim mestima u kojima se šećer više ne proizvodi.
Idemo dalje, sa leve strane puta naslagani su železnički pragovi preko kojih su više od jednog veka tutnjali vozovi. Pruga koja je vodila od Žablja preko Čuruga do Bečeja je ugašena a pragovi se prodaju na komad ko je zainteresovano.
Ništa veselija slika nije ni par stotina metara dalje, pre ulaza u Čurug nalazi se nekadašnji salaš porodice Malić.
Kao u onoj pesmi Zvonka Bogdana – napušteni salaš na ulazu u Čurug seća se vremena kada je pored bunara bio đeram kojim se izvlačila voda za napajanje stoke. Podrum je nekad bio pun vina a u pušnici su visile šunke, slanine i kobasice. Ostao je i kuhinski ormar da seća na domaćicu koja je u njemu držala tanjire i začine. Postojalo je i “kupatilo” sa drvenim držačem za lavor…
“Ili moram s tugom okrenuti glavu, il plakati ili se napiti…”, stihovi čuvene pesme odjekuju mi kroz misli do se probijam kroz dvorište salaša obraslo gustim korovom…
Prolazimo tablu sa natpisom “Čurug” na srpskom i rusinskom jeziku. Naime, u opštini Žabalj brojna je rusinska nacionalna manjina (pre svega u selu Đurđevo) pa su natpisi na ulazu u sva naseljena mesta – dvojezični.
Na groblju u Čurugu srećemo dvoje mladih ljudi iz komunalnog preduzeća u Žablju koje se bavi održavanjem ovog mesta. Ljubazna mlada žena na karakterističnim bačkim naglaskom pokazuje groblje bolje od nekog turističkog vodiča: “Tu su sahranjeni roditelji i stričevi Laze Pačua! Nema više potomaka ali mi čistimo taj deo groblja koji je inače potpuno zarastao!” Laza Paču, bio je srpski lekar i političar cincarskog porekla rođen je u Čurugu 1885. a preminuo u Vrnjačkoj banji 1915. za vreme Velikog rata. 1922. njegovi posmrtni ostaci sahranjeni su na Novom groblju u Beogradu. Paču je bio ministar finansija Kraljevine Srbije u više mandata. Potiče iz svešteničke porodice cincarskog porekla koja se sa juga doselila u Austrougarsku sa patrijarhom Čarnojevićem, iz Blaca. Njegov otac Stefan bio je paroh u bačkom mestu Čurugu, a majka je poticala iz porodice kojoj je pripadao i Miloš Cvetić, poznati dramski pisac i glumac.
Na čuruškom groblju svojom veličinom i lepotom dominira Mauzolej porodice Vujčić. Tu je sahranjen sin jedinac Julke i Živka Vujčića. Nekada se nalazio na novosadskom Almaskom groblju. Posle mnogo godina Živko je rešio da se vrati u rodni Čurug i preneo je, ciglu po ciglu i mauzolej sa moštima sina i supruge.
Naš vodič po čuruškom groblju pokazuje nam i kriptu koja je napravljena za kosti pronađene prilikom proširenja Doma za duševno obolela lica u Čurugu koji se nalazi par stotina metara dalje.
Sledećeg utorka nastavljamo našu avanturu u Čurugu, selu bogate kulturne baštine i burne istorije.
Srpski i ruski arheolozi na istom poslu
Odmah na ulazu u selo, sa desne strane nalazi se još jedna zatvorena fabrika – čuruška Ciglana. Ciglana u Čurugu postala je poznatija po arheološkim nalazištima otkrivenim na njenim kopovima nego po ciglama koje proizvodi. Prema onome što smo zatekli, čini se da je zadesila sudbina većine ciglana u Vojvodini.
Zaštitna arheološka iskopavanja sprovedena na Ciglani u Čurugu početkom prošle godine donela su otkriće ostatka naselja i grobova koji se datiraju od 2. do 6. veka. Arheološki lokalitet bio je ugrožen iskopom ciglane što je dovelo do istraživanja.
U Čurugu, na potesu Boronj, arheološka ekipa Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture obavila je tokom maja meseca 2022. zaštitna arheološka iskopavanja na lokalitetu ugroženom iskopom ciglane. Na visokoj lesnoj terasi do koje se nekada izlivala Tisa, na obali rita, formirana su naselja u 4. veku, kao i krajem 5. i u prvoj polovini 6. veka.
Otkrivene su četvrtaste kuće – poluzemunice, nekoliko ukopanih objekata sa zemljanim hlebnim pećima. Kao i kompleksi rovova koji su odvajali stambeni i ekonomski deo naselja.
Na istom prostoru, u ranijem periodu, u 2. veku, nalazilo se groblje. Na njemu je istraženo sedam grobova. Grobovi su u prošlosti bili pljačkani, ali su se ipak sačuvali delovi skeleta i nalaza (novčići, fibule, pređice, perle, koplje, strelica).
Sudeći prema nalazima delova ljudskih kostiju u ispuni objekata sa hlebnim pećima, kao i prema nalazima keramike iz 4. veka u ispuni grobnih raka, može se zaključiti da su grobove iz 2. veka opljačkali novi doseljenici na ovaj prostor u 4. veku.
Kako zajedno sa srpskim arheolozima u iskopavanjima učestvuju i njihove ruske kolege, lokalitet je pre godinu dana posetio i ambasador Ruske Federacije Aleksandar Bocan-Harčenko.
Rođen 27.7.1968. u Baču (Vojvodina, Srbija). Srednju školu završio u Bačkoj Palanci, Pravni fakultet studirao u Novom Sadu. Od 1990. radi kao novinar – u početku kao novosadski dopisnik beogradskih “Večernjih novosti”; zagrebačke “Arene”, sarajevskih “Naših dana”. Sarađuje i u magazinima “Vreme” i “Stav”.
1992. sa grupom studenata obnavlja izlaženje studentskog mesečnika “Index”. Posle dva broja sledi smena celokupne redakcije i pokretanje magazina “Nezavisi Index” koji će kasnije 1993. promeniti ime u “Svet” iz kojeg je nastala izdavačka kuća Color Press Grupa.
Danas na čelu Color Press Grupe najvećeg izdavača magazina u regionu sa kompanijama u svih 6 republika – 110 magazina, 25 internet portala i preko 80 konferencija i festivala godišnje.
U porfoliju kompanije pored domaćih (poput magazina “Lepota i zdravlje”, “Svet”, “Pošalji recept”, “Lekovito bilje” itd) nalaze se i brojni licencni brendovi: “The Economist”, “Hello!”, “Gloria”, “Story”, “Star”, “Lisa Moj stan”, “Hausbau”, “Brava Casa”, “Bravo”, “Alan Ford”, “Grazia”, “La Cucina Italiana”, “Auto Bild” i brojni drugi.
