Biciklom kroz Vojvodinu: Beška, Krčedin, Slankamenački vinogradi, Stari Slankamen, Surduk
U Beški koju mnogi znaju samo po mostu a nikad se u nju nisu spustili ili su bili eventualno skoknuli na ribu do “Sidra”, rođena je Danica Jzaovanović, slavna srpska slikarka. Danica je tragično stradala od ruke okupatora na početku Prvog svetskog rata na sličan način kao i njen kolega slikar i zemljak Sremac – Sava Šumanović u narednom ratu.
U trenutku kada je njen život nasilno prekinut, streljanjem u Petrovaradinskoj tvrđavi Danica Jovanović je imala svega dvadeset sedam godina. Vratila se iz Minhena 3. avgusta 1914. godine na početku Velikog rata da bi provela izvesno vreme kod prijatelja prof. Varađanina u Novom Sadu. Zatim je krenula u Bešku, da se oprosti sa bratom Milanom, koji je mobilisan za rat. Uhapšena je 10. septembra 1914. godine i dva dana kasnije streljana po kratkom postupku sa još pet meštana, svi pod optužboom da su špijunirali za Srbiju. Tabla sa njihovim imenima još uvek stoji na Tvrđavi, levo od tunela kojim se ulazi na plato kod Muzeja grada.
U Beški se nalazi Trg Danice Jovanović sa njenom bistom u parku a u Domu kulture i Spomen soba nastala od postavke njoj posvećene na izložbi u Spomen-zbirci Pavla Beljanskog pre par godina…
U svom radu “Predstavljanje života i dela slikarke Danice Jovanović (1886-1914) kao model turističkog identiteta Beške” koji sam imao ranije prilike da vidim, autorka Jasna Jovanov ukazuje kako bi se slavna slikarka mogla mnogo više upotrebiti u turističkoj promociji i ponudi Beške nego što je to tada (2007. kada je pisan rad) bio slučaj. Čini se da ni 13 godina kasnije nema promena na tom planu.
Nekoliko raskošnih nemačkih kuća u centru Beške otkrivaju da je u ovom mestu do 1944. živelo 50% Nemaca. Beška održava odnose sa mestom Karlshuld u Bavarskoj u koje se odselio veliki broj Nemaca iz ovog kraja. Od 2012. ovde se početkom septembra održava “Beška Fest” u cilju prezentovanja i afirmacije tradicije, običaja, kulture i gastronomije Vojvodine i Bavarske, kao i njihovog dugogodišnjeg prožimanja na ovim prostorima. Sudeći po fotografijama koje sam video, događaj izgleda jako lepo, kao mali “Oktoberfest”.
Iz Beške vozim bicikl ka Istoku, nadvožnjakom prelazim preko auto-puta i stižem u idilično sremsko selo Krčedin u kojem je rođen slavni srpski slikar Milan Kečić čija su platna ovekovečila lepote vojvođanskih mesta i predela. U mnogim arheološkim spisima zabeleženo da je Krčedin, najstarije mesto inđijske opštine u 5. veku p.n.e. bio prestonica Kelta i Skordiska, koji su bili do 1.veka nove ere neprikosnovena keltska vrhovna vlast. Ogromna keltsko-rimska građevina postojala je u Krčedinu i bila je očuvana sve do 17. veka. Ovoga puta sam samo prošao kroz selo a jednom ranijom prilikom imao sam prilike da u restoranu “Merak mi je” pojedem odličan paprikaš od volovskih repova, skoro podjednako dobar kao onaj koji sam “riohom” zalivao u restoranu sa pogledom na Katedralu u Sevilji posmatrajući procesije tokom “Mrsne nedelje”.
Put me dalje vodi desno od glavnog druma, ka Slankamenačkim vinogradima. U leto 1770. godine, profesor srpske gimnazije u Novom Sadu, Jan Bon, okupio je oko hiljadu Slovaka iz bačkog i peštanskog okruga i doveo ih u Staru Pazovu. Na svom putu Slovaci su s tugom gledali Frušku goru koja ih je podsećala na njihovu staru domovinu – Visoke Tatre. Iz tog razloga oni su krajem 19. veka na Fruškoj gori podizali vinograde i pored njih tzv. lagune za stanovanje, a potom i omanje kućice. Postepeno je počelo trajno naseljavanje i tako je nastalo današnje naselje Slankamenački Vinogradi.
Poreklo imena naselja vezano je za uzgoj vinove loze sorte „slankamenka“, a ne za blizinu naselja Stari i Novi Slankamen. Meštani Slankamenačkih Vinograda i danas nose tradicionalnu nošnju, zanimljivu i prepoznatljivu po svom bogatstvu boja i ručnom vezu. Žena preko puta male Evangeličke crkve pozvala me da pogledam etno-kuću koju je uredila za izdavanje samo “čeka da joj deca stave to na interent, nikako da se nakane”. Priča mi kako su se ona i suprug kada su otišli u penziju odlučili da se presele iz Novog Sada u ovaj “raj na zemlji”.
Na seoskom groblju uočavam zanimljivi običaj koji nisam video na drugim mestima. Naime, sa prednje strane nadgrobnih spomenika nalaze se “zvanične” fotografije pokojnika, najčešće bračnih parova, žene su uglavnom sa slovačkim maramama u narodnim nošnjama. Međutim, na poleđini spomenika nalazi se neka “opuštena” fotografija koja pokojnike u paru ili pojedinačno prikazuje u svojim omiljenim aktivnostima – lovu, radu na njivi, na nekoj igranci, kako jašu konje… Kao fotografije za “Linkdin” i “Fejsbuk” profil.
Okrećem pedale svog bicikla i polako se penjem dalje ka grebenu Fruške gore. Levo je velika bela metereološka stanica koju vidite sa auto-puta kada idete iz pravca Beograda ka Novom Sadu.
Skrećem desno, prolazim pored čuvene vinarije “Šapat” i stižem do spomenika posvećenog jednoj od najznačajnijih bitaka koje su se odigrale na ovim prostorima u protekla četiri veka. Bitka kod Slankamena između Svetog rimskog carstva (Austrija i Baden) i Osmanskog carstva odigrala se 1691. godine i njom je okončan Veliki turski rat. Bici kod Slankamena sledilo je još nekoliko manjih borbi, kao što je bitka kod Sente 1697. najzad Karlovački mir 1699, kojim je Turska vraćena iz srednje Evrope na Balkan. U čast ove pobede je 1892. godine na visu iznad Slankamena podignut spomenik visok 16 metara. Tom prilikom pevao je hor kojim je dirigovao Stevan Mokranjac, a na spomeniku su ispisani stihovi Zmaj Jove Jovanovića „I hvala i slava junacima vrlim, padom uzdignutim smrću neumrlim“.
Pored spomenika srećem biciklistu, biznismena obučenog u najskuplju opremu kako iznervirano izdaje uputstva nekome iz svoje firme. Nakon završenog razgovora nervozno je seo na svoj bicikl i otišao. Ne verujem da je uopšte shvatio gde se nalazi. Mi smo uveli pravilo – kada se vozi bicikl – telefon u režimu “bez zvuka”, vozi se i uživa u predelima i kulturnoj i istorijskoj baštini. U suprotom, čitava stvar nema smisla.
Spuštam se ka Dunavu, puca prelepi pogled na reku, prolazim kroz surduk i ispred mene je Stari Slankamen. Ovo mesto ima možda jednu od najlepših geografskih lokacija u Vojvodini i Podunavlju uopšte. Nalazi se na Dunavu, u podnožju obronaka Fruške gore, sa druge strane reke Tisa se uliva u Dunav a sa brežuljaka iznad naselja vide se ravnice Bačke i Banata. Sa Fruške gore i Dunava struji svež i čist vazduh, a okolne šume štite od letnjih vrućina. Tu su dve stare tvrđave, pravoslavna i katolička crkva, obe posvećene Sv. Nikoli, banja, slani izvor, marine, plaže, riblje čarde poput one čuvene “Kod Mike Alasa”… Odmah uz katoličku crkvu Sv. Nikole koja je bliže obali reke – smeštena je vinarija “Acumincum”. Nalazi se u kući iz 1759. sa turskim podrumom, nekadašnjim hamamom, 460 godina starim. Kuća je pripadala susednoj katoličkoj crkvi a onda je 1830. grom udario u toranj crkve i oborio ga na krov kuće. Sveštenik je bila prinuđen da proda susednu kuću kako bi popravila krov. Ona je od tada od 2010. pripadala porodici Mrkšić kada je kupio sadašnji vlasnik koji je tu pokrenuo vinariju Acumincum. Proizvode samo crvena vina, samo u flašama, bez buradi.
Nastavljam biciklom uz obalu Dunava i u jednom momentu moram da krenem gore, kroz voćnjake, vinograde i nepregledan lavirint vikendica. Nakon dobrih sat vremena vožnje kroz deonicu koja prolazi kroz gustu šumu – izbijam na “Beogradski drum” koji vodi za Surduk i kasnije – do prestonice. Kroz široki šor ulazim u Surduk, na kraju današnje ture. Ime dobio po turskoj reči “provalija”. Od crkve u centru sela Dunavska ulica, vodi, logično, dole ka Dunavu, kroz “surduk” i na kraju puca pogled na veliku reku, traktore koji u “mešalicama” u vodi peru mlade krompire i svinje koje se kupaju u njoj; plažu koja bi mogla da bude prvorazredna turistička atrakcija; spomenik oslobodicoma na vrhu lesne zaravni – koga je načeo zub vremena, staru lučku zgradu koja se nadvija nad plažu – i gotovo je potpuno uništena… Lepota i tuga u jednoj slici.
Rođen 27.7.1968. u Baču (Vojvodina, Srbija). Srednju školu završio u Bačkoj Palanci, Pravni fakultet studirao u Novom Sadu. Od 1990. radi kao novinar – u početku kao novosadski dopisnik beogradskih “Večernjih novosti”; zagrebačke “Arene”, sarajevskih “Naših dana”. Sarađuje i u magazinima “Vreme” i “Stav”.
1992. sa grupom studenata obnavlja izlaženje studentskog mesečnika “Index”. Posle dva broja sledi smena celokupne redakcije i pokretanje magazina “Nezavisi Index” koji će kasnije 1993. promeniti ime u “Svet” iz kojeg je nastala izdavačka kuća Color Press Grupa.
Danas na čelu Color Press Grupe najvećeg izdavača magazina u regionu sa kompanijama u svih 6 republika – 110 magazina, 25 internet portala i preko 80 konferencija i festivala godišnje.
U porfoliju kompanije pored domaćih (poput magazina “Lepota i zdravlje”, “Svet”, “Pošalji recept”, “Lekovito bilje” itd) nalaze se i brojni licencni brendovi: “The Economist”, “Hello!”, “Gloria”, “Story”, “Star”, “Lisa Moj stan”, “Hausbau”, “Brava Casa”, “Bravo”, “Alan Ford”, “Grazia”, “La Cucina Italiana”, “Auto Bild” i brojni drugi.
