Iznenađujuđe dobro uređen muzej u sklopu zatvora u Sremskoj Mitrovici, podseća nas da ovdašnje ćelije nakon 1944. pamte i Dragomira Dragog Stojadinovića, urednika dnevnog lista “Vreme” i brata premijera Milana Stojadinovića, Dobrivoja, sina čuvenog vojvode Petra Bojovića, gradonačelnike Beograda Kostu Kumanudija i Vladu Ilića…
U ovdašnjim zatvorima očekujete razne stvari – ali malo ko se nada – muzeju. Na predlog Dušana Drče, direktora Turističke organizacije Sremska Mitrovica odlazimo u muzej pri Kazneno-popravnom domu Sremska Mitrovica i ovo je jedno od najvećih prijatnih iznenađenja tokom naših krstarenja Vojvodinom i njenom kulturnom baštinom.
Muzej u okviru zatvora bolje je uređen od nekih gradskih muzeja u zemlji. Milorad, mladić u ranim dvadesetim godinama je zaposlen na recepciji hotela “Srem” koji se nalazi u sastavu zatvora, a od kako je muzej 2019. otvoren radi i kao kustos-amater. Vodi nas niz stepenište koje deli recepciju hotela od podruma u kojem su nekada bile ćelije a danas se nalazi muzej.
Izložbena postavka nosi naziv „Zapečaćene sudbine“ i njena ideja je bila da se prikaže mitrovačka kazniona kao deo jednog istorijskog vihora koji je prohujao kroz ovaj grad od samog osnivanja kaznione 1895. do danas.
U Muzeju se mogu videti i originalni gvozdeni krevet iz Mladićke zgrade, kasnije čuvenog Trećeg paviljona, koja je najpre bila kaznionica za maloletnike, a potom su u njoj mahom bili politički osuđenici. Tu su i simulacije obične ćelije i samice, kao i točak za mučenje iz doba Karađorđa.
Posetioci mogu videti i originalne bukagije, vešala, i crni cilindar, bele rukavice i pismo sudu za naplatu usluga, koje je iza sebe ostavio državni dželat.
U jednom “šancu” u podrumu nalaze se i autentične kosti zatvorenika koji su umrli od gladi i različitih bolesti kao i predmeti koji su oduzeti od robijaša.
Zatvor u Sremskoj Mitrovici izgrađen je po naredbi austrougarskog cara Franje Josifa, između 1895. i 1899. u saradnji sa banom Kuen-Hedervarijem. Ranije je na istom mestu postojala takozvana Vojarna, u koju su smeštani dezerteri i drugi vojni počinioci krivičnih dela.
Kada je osnovana Zemaljska kazniona, bio je to najmoderniji zatvor u celoj Austrougarskoj: Imala je parno grejanje, struju, vodovod, telefon. Zatvor je građen od cigle koja se vadila iz rupe, odmah pored zavoda, gde je posle toga nastalo jezero. Napravljeni su i ergela, štale, gajila se stoka…
Prvi upravnik bio je izvesni Serdar, a posle njega Milan Kostić, iz Šida, pravnik i pisac. Kostić je ostao upamćen po tome što se usred Austrougarske potpisivao ćirilicom! Kostiće je u najtežim danima Velikog rata 1914-1918. kada su ovde bili internirani srpski civili dopuštao meštanima da preko ograde bacaju smotuljke sa hranom pošto su sledovanja koje je zvanično dobija za zatočenike bila premala.
Posebno intrigantna ličnost koja je redovno svraćala “poslom” u zatvor bio je Karlo Dragutin Hart, zvanični državni egzekutor. Pogubljenjima se bavio od svoje 17. godine, a iza sebe je imao više od 100 egzekucija. Uvek je nosio frak, cilindar i bele rukavice, koje bi ostavljao na telu pogubljenog. Bez avansa nije radio, a cena mu je bila kao prosečna činovnička plata.
Među zidinama Zatvora u Sremskoj Mitrovici za vreme Kraljevine Jugoslavije boravili su najpoznatiji komunisti – Milovan Đilas, Moša Pijade, Rodoljub Čolaković, pisac Oskar Davičo, pa Žarko Zrenjanin Uča, Ivan Milutinović, Ognjen Prica, Josip Kraš, Otokar Keršovani, Jovan Veselinov Žarko, Đuro Pucar, Rade Končar, lider Hrvatske seljačke stranke dr Vlatko Maček.
Dr Dragoljub Jovanović, profesor, advokat, lider Narodne seljačke stranke, čovek koji je sa Edvardom Kardeljem pisao prvi ustav u posleratnoj Jugoslaviji, baš kao i Milovan Đilas, služili su kazne i pre i posle rata – i u starom, i u novom režimu.
Okupacija 1941. je zatekla u zatvoru 32 mlada člana KPJ, koji planiraju bekstvo pošto su čuli da će zatvor preuzeti ustaše. Cela akcija opisana je u filmu “Stići pre svitanja”. Prema zvaničnoj verziji, u noći između 21. i 22. avgusta, zatvorenici su pobegli kroz tunel koji su prethodno prokopali ispod zidina zatvora. Prema drugoj verziji, koja se prepričava po Mitrovici, svesni da će ih ustaše odmah pobiti, srpski stražari bukvalno su ih pustili da išetaju kroz kapiju.
Sremskomitrovačke ćelije pamte i Dragića Joksimovića, advokata Draže Mihailovića, zatim Dragomira Dragog Stojadinovića, urednika “Vremena”, brata predratnog premijera Milana Stojadinovića. Kaznu je tu kao “narodni neprijatelj” služio i Dobrivoje, sin vojvode Petra Bojovića, predratni gradonačelnici Beograda Kosta Kumanudi i Vlada Ilić, pisac Antonije Đurić, čuveni emigrant Andrija Andra Lončarić, univerzitetski profesor Đura Đurović iz Nacionalnog komiteta generala Mihailovića, dr Stevan Moljević, poznati advokat i publicista, kraljevski namesnik dr Radenko Stanković…
Posle rata, u Mitrovicu su masovno dovođeni i obični građani koji su označeni kao “neprijatelji naroda”, vojvođanski “kulaci”, “žitari” i “kukuruzari”, koji nisu mogli da zadovolje obavezne kvote za predaju useva kao i informbiroovci. Oni su muku mučili sa glađu, zimom, košavom, vašima i stenicama. Krevete su dobili tek početkom pedesetih. Povremeno su im preko razglasa puštani Titovi govori.
Rođen 27.7.1968. u Baču (Vojvodina, Srbija). Srednju školu završio u Bačkoj Palanci, Pravni fakultet studirao u Novom Sadu. Od 1990. radi kao novinar – u početku kao novosadski dopisnik beogradskih “Večernjih novosti”; zagrebačke “Arene”, sarajevskih “Naših dana”. Sarađuje i u magazinima “Vreme” i “Stav”.
1992. sa grupom studenata obnavlja izlaženje studentskog mesečnika “Index”. Posle dva broja sledi smena celokupne redakcije i pokretanje magazina “Nezavisi Index” koji će kasnije 1993. promeniti ime u “Svet” iz kojeg je nastala izdavačka kuća Color Press Grupa.
Danas na čelu Color Press Grupe najvećeg izdavača magazina u regionu sa kompanijama u svih 6 republika – 110 magazina, 25 internet portala i preko 80 konferencija i festivala godišnje.
U porfoliju kompanije pored domaćih (poput magazina “Lepota i zdravlje”, “Svet”, “Pošalji recept”, “Lekovito bilje” itd) nalaze se i brojni licencni brendovi: “The Economist”, “Hello!”, “Gloria”, “Story”, “Star”, “Lisa Moj stan”, “Hausbau”, “Brava Casa”, “Bravo”, “Alan Ford”, “Grazia”, “La Cucina Italiana”, “Auto Bild” i brojni drugi.
