Po izlasku iz Kameničkog parka pešačkom stazom uz Dunav prolazite pored terena FK Fruškogorac koji je osnovan još 1919. Prvo ime fudbalskog kluba bilo je KSK (Kamenički sportski klub), da bi desetak godina kasnije klub promenio ime u Fruškogorac. Svoje prve utakmice Fruškogorac igrao je na terenu u Kameničkom parku da bi 1975. godine prešao na novo igralište koje je i do danas današnjeg doma fudbalera Fruškogorca. Boje kluba su zelena i bela. Između staze i Dunava proći ćete pored jednog betonskog bunkera za koji se veže zanimljiva anegdota iz aprila 1941. s početka Drugog svetskog rata.
“Po priči Popova, kasnije penzionisanog majora JNA, u mali betonski bunker uvukao se vojnik sa šlemom na glavi, stao mirno ispred oficira i raportirao: ‘Gospodine kapetane, javljaju nam iz Kamenice da su nemačke trupe već zauzele mesto i da prethodnice kreću ka Petrovaradinu!’ Tada kapetan prve klase Svetozar Popov hitno poziva svoja dva oficira, održan je kratak sastanak, i doneta je odluka da se sruše mostovi koji spajaju Novi Sad sa sremskom stranom. Eksploziv i mine bili su postavljeni desetak dana pre dizanja mostova u vazduh a čekalo se samo naređenje više komande da Popov izda naredbu i da oficiri okrenu prekidač. ‘Naredi trubaču da svira…brzo, jako!’ Bilo je tačno 23.45 časova 11. aprila 1941. Zvuk trube bio je ugovoreni znak za dežurne na mostovima da se odmah povuku a već su se čuli zvuci motorizovanih jedinica Nemčake vojske poja se već približavala uzvišici ispred Petrovaradinske tvrđave, zvanoj Trandžament. Popov se okreće oficiru pokraj njega i naređuje da se odmah trči u tunel i da se aktiviraju mine. Odjednom visoki plamen razdire mratk aprilske noći, suknu u nebo jarko crvena svetlost i Novi Sad je osvetljen kao u po bela dana, a onda strahovita eksplozija. Okolo lete gvozdeni delovi mosta i betonskih stubova, a prozori na okolnim kućama su su popuacli od detonacije!”, piše Zoran Knežev u knjizi “Novi Sad – priče iz prošlosti”.
Paralelno sa tom pešačkom stazom nalazi se Dunavska ulica na čijem se kraju, odmah do terena FK Fruškogorac nalazi lepo uređena stara kuća sa “švapskom kapijom”. Sa iste parne strane Dunavske ulice nalazi se jedna kuća sličnih gabarita ali na žalost potpuno zapuštena, toliko da se vide cigle pošto je sav malter otpao.
Na kraju pešačke staze stižete i do mostića kojim prelazite preko Kameničkog potoka desne pritoke Dunava. Kamenički potok, dug oko 4 kilometra izvire u Popovici na 222 metra nadmorske visine. Tu sa desne strane, odmah pored pravoslavne crkve, u delu Karađorđeve ulice koji ima samo levu stranu – nalaze se dve zanimljive kuće. Zovu ih “Dve sestre”. Obe su građene 1797. u vreme dok je još postojala Mletačka republika a Maltom su još vladali Krstaši dok i jednima i drugima Napoleon nije “stao za vrat”. Obe kuće imaju raskošnu baroknu fasadu ali je leva sveže okrećena u žutu boju i bolje održavana a desna prilično zapuštena. U vrhu fasade u obe kuće nalazi se simbol masona ali i graditelja – piramida. U toj levoj kući odrastao je Radivoj Simonović. Na fasadi je tabla koja nam otkriva da je reč o “lekaru i zaslužnom planinaru”. Tablu su 1952, dve godine posle Simonovićeve smrti podigli Planinari Vojvodine.
Inače, Radivoj Simonović je rođen u obližnjim Ledincima 1858. a roditelji mu se vrlo brzo doseljavaju u Sremsku Kamenicu. Studirao je medicinu na Univerzitetu u Beču. Tamo je bio član Srpskog akademskog društva “Zora” u kojem je aktivan. Besedio je tako oktobra 1876. godine na društvenom skupu o manastiru Rakovcu.
Lekar, etnograf, geograf, istoričar, filolog i sociolog, neumorni putnik i istraživač, fotograf i utemeljivač planinarstva u nas, zdravstveni prosvetitelj i narodni dobrotvor, „Somborski Ruso” kako ga, zbog intelektualne znatiželje i spoznaja do kojih je dosezao, prozvao Jovan Skerlić.
Devedesetih godina 19. veka u društvu sa Lazom Kostićem bavi se u Crnoj Gori na Cetinju njegov brat dr Svetislav Simonović, koji je lekar knjaza Nikole. U Sombor je došao 1896. godine, gde se i upokojio 1950. godine. Laza i Radivoj druguju deceniju, naročito u Somboru. Pokrenuo je nakon Lazine smrti, 1912. godine Simonović ediciju u Somboru: “Dr Laza Kostić – njegov život i rad”. Izašle su samo dve sveske, te i 1913. godine. A godine 1978. štampana je u Somboru obimna knjiga Simonovićevih odabranih tekstova “Čovek iznad svega”, koje je priredio (i predgovor napisao) dr Stojan Berber, lekar i književnik. [3] U svojim “Uspomena na dr Lazu Kostića”, opisao je život i ličnost svog velikog prijatelja i pacijenta Laze Kostića.
Jedan je od sastavljača Memoranduma o Bajskom trouglu koji je po završetku Prvog svetskog rata upućen Međunarodnoj komisiji u Parizu, za utvrđivanje jugoslovensko-mađarske granice. Najbliži prijatelj i lekar dr Laze Kostića, prijatelj i saradnik Jovana Cvijića, kome je, pre svega fotografijama, oplemenjivao naučna, ali i izdanja francuskih, nemačkih i mađarskih naučnih leksikona, a kao saradnik dao je veliki doprinos izdanjima Matice srpske i drugih listova i časopisa. Upisao se Radivoj 1933. godine za člana dobrotvora Geografskog društva Univerziteta u Beogradu, prilogom od 1.000 dinara.
Doktor Simonović se mnogo bavio pisanjem stručno-istorijskih radova i knjiga za narod. U Letopisu Matice srpske objavio je 1892. članak: “Manastir Žitomislić u Hercegovini”. Matica ga je za to putopisno-popularno delo nagradila sa 90 f. honorara. Štampao je 1898. u Pančevu knjigu “Kuga u Sremu 1795. i 1796”. Iste, 1898. izdao je u Novom Sadu stručno medicinsko delo: “Jektika-sučija, tuberkuloza i skrofuloza”. Objavljivao je u međuratnom vremenu, brojne istoriografske članke u Glasniku Istorijskog društva u Somboru.
Proučavao je zdravlje naroda u sklopu uticaja okružujuće prirodne i društvene sredine, približivši se pogledima Jovana Cvijića. Proučavao je i snimao kraške, a naročito planinske predele. Bio je majstor umetničke fotografije. Opšta bolnica u Somboru nosi njegovo ime. Po njemu se zove Planinarski dom „Dr Radivoj Simonović” na Fruškoj gori a u Somboru postoji i Kuća Radivoja Simonovića.
Odmah do te kuće nalazi se srpska pravoslavna crkva u Sremskoj Kamenici podignuta je u periodu od 1737. do 1758. pod zaštitom je države kao spomenik kulture u kategoriji nepokretnih kulturnih dobara od velikog značaja.
Crkva je posvećena Rođenju Presvete Bogorodice izgrađena je u duhu srpske tradicionalne arhitekture sa elementima baroka. Fasade crkve su zidane opekom i kamenom, ukrašene su kordonskim vencem i dvostrukim frizom nejednakih slepih arkada. Uz zapadno pročelje dozidan je sredinom 18. veka kameni trospratni zvonik sa tremom i baroknom kapom. Prvobitni ikonostas iz 1753. kao i živopis u polukaloti apside i svodu naosa (1754) oslikali su Jov Vasilijevič i Vasilije Ostojić. Oltarska pregrada, rezbarski rad Marka Vujatovića 1797. dekorisana je u baroknom maniru. Ikonostas s kraja 18. veka, ostvario je 1802. Stefan Gavrilović. Na centralnom mestu, odmah ispod krsta nalazi se prikaz “Svevidećeg oka” u sredini piramide, ne tako čest simbol na pravoslavnim ikonostasima. Kamenička crkva poseduje i ikonu arhanđela Mihaila, rad Steve Todorovića iz 1856. koja pored likovnih ima i istorijske vrednosti.
Na ulazu u crkvu sa leve i desne strane nalaze se velike mermerne table sa imenima “priložnika” uz natpis: “Bog nije nepravedan pa da zaboravi delo vaše i trud ljubavi koju pokazaste za svoju crkvu i ime Božje! Radi te ljubavi Ne prestajemo zahvaljivati za vas i spominjati vas u svojim molitvama!”
Uz bočni zid crkve nalazi se jedna masivna klupa od ružičastog mermera i jedan krst od kovanog gvožđa veoma lepe izrade. Na zidu je i ikona Bogorodice urađena u tehnici mozaika a pored nje tabla sa natpisom: “Za vreme Episkopa sremskog gospodina Vasilija i starešine hrama Bogić Femića. U slavu Božiju za zdravlje svoje porodice pilažem ikonu ‘Rođenje presvete Bogorodice’ crkvi kameničkoj”.
Nastavljam dalje i stižem do spomenika palim borcima NOR-a 1941-1945. podignutom 1954.
Reč je o masivnom stubu sa zidanom podlogom i velikom crnom mermernom tablom na kojoj piše: “Vi niste uzalud pali divni junaci! Imena vaša svetle pred nama kao bodreni znaci. Neuništivo srce vaše nad nama bdije dajući našim srcima snagu čelika. Uz svakog živog stražara po jedan mrtvi bdije. O, zemljo naša kako si postala moćna i velika. Bili smo slabi i mali sad znaju armije naše dušmani su pred njima klonuli u prah. Hoćel još neki smeti da se za našim maše mi ne pretimo nikom no nikog nas nije strah!”
Inače, istorija Sremske Kamenice vuče do daleko u prošlost. Pre 2.300 godina vladali, gotovo 2 veka, ratoborni Tribali, moćno Ilirsko pleme. Međutim pre 2.100 godina, privučeni lepotom sremskih brežuljaka, livada i šuma, keltsko pleme Skordisci, bolje organizovani i disciplinovaniji, porazili su Tribale i zavladali ovim krajem.
Sto godina kasnije, pre 20 vekova, Skordisci su poraženi od Rimljana, koji su uspostavili vojne logore na desnoj obali Dunava da bi zaštitili severne granice svoje imperije od upada varvara koji su nadirali sa severa, iz močvara i ritova prostrane Panonske nizije. Tako su Rimljani između Petrovaradina i Sremske Kamenice podigli veliki vojni logor i tvrđavu ‘Kuzum’. Kako su u blizini takvih vojnih objekata redovno nicala naselja, koja su rimske legionare snabdevala hranom i ostalim potrepštinama, pretpostavlja se da je još tada na teritoriji Sremske Kamenice postojalo naselje.
Prvi sigurniji podatak o Kamenici, kao naselju, potiče iz prve polovine 13. veka. Ona se tada u darovnici ugarskog kralja Bele Četvrtog, koja nosi datum 8. jul 1237. naziva ‘Villa Kamanch’. Tom darovnicom se Sremska Kamenica kao konfiskovani posed daruje manastiru u Ukurdu, koji se tada nazivao Belafons, a danas Petrovaradin.
14. vek i početak 16. veka bili su zlatno doba Sremske Kamenice. Ona se tada pročula kao znamenita podunavska varošica u kojoj su cvetali zanati, trgovina i kultura. U spisima se 1408. naziva “civitas seu opidum” Kamanec, a po podacima iz 1439. zove se Kamanec. Husitski sveštenici Valentin i Toma su 1441. u Sremskoj Kamenici završili prevod Svetog pisma na mađarski. Ovo je prvi celoviti prevod Biblije na mađarski jezik poznat i kao ,,Husitska Biblija”.
Najteže dane u svojoj istoriji, Sremska Kamenica je preživela u Turskom osvajačkom pohodu. Prvi put su Turci naišli 1520. kada su razorili mnoga sremska mesta, među kojima i Sremsku Kamenicu. 1526. posle krvavih borbi po Južnoj Ugarskoj pao je u turske ruke i tvrdi Petrovaradin. Tih dana Kamenca je ponovo teško stradala. Turci su je do temelja razorili i popalili. U zapisima koji govore o ovoj propasti mesta, kaže se da su Turci tom prilikom prosuli 7.000 bačvi vina, te je ono po Kamenici teklo kao potok, mestimično dubok do kolena.
Posle turske najezde, drevna Sremska Kamenica je opustela. Na mestu bogate i znamenite varošice, ležale su ruševine i paljevine. Od 1526. kada je pala pod tursku vlast, do 1687. Kamanec pripada Varadinskoj nahiji.
Od 1702. godine austrijske vlasti Kamanec, otet od Turaka, nazivaju Kamenic. Posle 25 godina tokom kojih je Kamenicom vladala austrijska Dvorska komora, 1728. ona postaje vlasništvo general-barona Ifelina i tako ostaje sve do 1750. kada vlastelinstvo opet menja vlasništvo i prelazi u posed grofa Marcibanjija i njegovog zeta Karačonjija.
Kamenica se brzo razvijala i već 1886. godine postaje opština u sastavu iriškog sreza i takva ostaje sve do 1941.
Od uspostavljanja civilne uprave u krajevima osvojenim od Turaka za vreme Austrougarske monarhije Sremska Kamenica ima svoju opštinu, koja kao takva ostaje sve do 1955. kada je pripojena opštini Petrovaradin pri kojoj je bila svega dve godine, posle čega biva pripojena opštini Novi Sad.
U drugom nastavku reportaže iz Sremske Kamenice biće više reči o rimokatoličkoj Crkvi Sv. Križa, kući u kojoj je živeo Jovan Jovanović Zmaj, pravoslavnom i rimokatoličkom groblju i onome što je ostalo od kompleksa Englesko-jugoslovenske dečije bolnice.
Kameničani ispraćaju oduzeta crkvena zvona
Rođen 27.7.1968. u Baču (Vojvodina, Srbija). Srednju školu završio u Bačkoj Palanci, Pravni fakultet studirao u Novom Sadu. Od 1990. radi kao novinar – u početku kao novosadski dopisnik beogradskih “Večernjih novosti”; zagrebačke “Arene”, sarajevskih “Naših dana”. Sarađuje i u magazinima “Vreme” i “Stav”.
1992. sa grupom studenata obnavlja izlaženje studentskog mesečnika “Index”. Posle dva broja sledi smena celokupne redakcije i pokretanje magazina “Nezavisi Index” koji će kasnije 1993. promeniti ime u “Svet” iz kojeg je nastala izdavačka kuća Color Press Grupa.
Danas na čelu Color Press Grupe najvećeg izdavača magazina u regionu sa kompanijama u svih 6 republika – 110 magazina, 25 internet portala i preko 80 konferencija i festivala godišnje.
U porfoliju kompanije pored domaćih (poput magazina “Lepota i zdravlje”, “Svet”, “Pošalji recept”, “Lekovito bilje” itd) nalaze se i brojni licencni brendovi: “The Economist”, “Hello!”, “Gloria”, “Story”, “Star”, “Lisa Moj stan”, “Hausbau”, “Brava Casa”, “Bravo”, “Alan Ford”, “Grazia”, “La Cucina Italiana”, “Auto Bild” i brojni drugi.
