BICIKLOM KROZ VOJVODINU: Bački Petrovac, Kulpin, Ravno selo, Despotovo, Savino selo i Kosančić
Prošao sam na dva točka kroz mnoga vojvođanska mesta u proteklih 15 godina ali nijedno nije tako uređeno kao Bački Petrovac u kojem su većinsko stanovništvo protestanti Slovaci. Gimnazija Jan Kolar izgleda kao da je u Hajderbergu, sa perfektno uređenim vrtom u kojem se nalazi spomenik ovom narodnom tribunu iz prve polovine 19. veka po kome nose nazive mnoge škole i ulice u većinski slovačkim mestima u Vojvodini. Jan Kolar poznat pod pseudonimom Čehobrat Protivšturski bio je slovački političar, pesnik, pisac, lingvista, arheolog, evangelistički sveštenik i jedan od glavnih ideologa Panslavizma.
Ispred Gimnazije stoje plaćeni bilbord koji poziva tek svršene srednjoškolce da upišu jedan od fakulteta u Banskoj Bistrici u Slovačkoj što svakako doprinosi “odlivu mozgova” mladih Slovaka iz Vojvodine. Ostaje nam da se nadamo da će u ovom slučaju zaista biti reči o “cirkulaciji mozgova”.
U mestu postoje kontejneri za klasifikaciju smeća, sve kuće – velike i male, nove i stare – uredno su okrečene, poljoprivredna apoteka izgleda kao u Austriji; crkve i spomenici palim partizanima jedni do drugih, čak i ulica Karla Marksa je još uvek tu.
Okrećem pedale u pravcu Kulpina, prolazim pored savremene građevine Baptističke crkve sagrađene 2005. Petrovački obućar Jozef Turoci, baptista iz Budimpešte, 1897. bio je poslat u rodni kraj da širi jevanđelje i tako je nastala velika baptistička zajednica među ovdašnjim Slovacima.
Stižem u Kulpin, jedna preko puta druge Slovačka evangelistička i Srpska pravoslavna crkva. Kažu meštani, Srbi i Slovaci se u ovom selu poštuju vekovima, posećuju jedni druge o praznicima, kirbajima i slavama. Po pitanju međunacionalnih odnosa, selo za primer.
U parku ispred Dvorca Dunđerski biste članova ove porodice, najzad i Lenke Dunđerski i Laze Kostića. Tu je jedan stari traktor i natpis “Grad Beograd: Prva varoška bolnica” koji su zaboravile da pokupe neke filmadžije. Dvorac Dunđerski zvanično pripada Muzeju Vojvodine, često se koristi za snimanje filmova i serija i u boljem je stanju od većine sličnih građevina u Pokrajini ali se vidi da mu nedostaje ozbiljnije ulaganje u restauraciju.
Ljubavna priča Leke i Laze, “na ugod živu pakosti žute Santa Maria della Salute” – odjekuju mi u glavi dok nastavljam dalje ka Ravnom selu. Niz lepo održavanih kuća, niz zapuštenih i srušenih, pola sela Srbi starosedeoci, pola Crnogorci kolonisti, nešto malo Makedonaca i Hrvata. Tu je uredno održavana pravoslavna crkva, most na Jegrički sa kog se lepo vidi vetrenjača. Nisam sreo mog druga Lazu Ristovskog koji se proteklih par godina bori sa nekim drugim vetrenjačama i pokušava da održi filmski festival u ovom selu. To je i inače poblem sa ovakvim projektima čiji nosioci pokušavaju da ožive neki deo Srbije, obično mesto u kojem su rođeni, ali zapravo ne žive tu. I onda se dešava da sve zamre odmah nakon što ta slavna ličnost i njeni gosti napuste selo.
Crkvenjak u pravoslavnoj crkvi u Despotovu, rumeni momak u ranim dvadesetim godinama sa “otežućim” bačkim naglaskom kakav skoro nisam čuo, priča mi: “Jutros smo prota i ja služili “carske sate” na Veliki petak. U Despotovu su Srbi starosedeoci, ima možda deset kuća izbeglica iz prošlog rata. U Savinom selu su sve Crnogorci. Ajd uzdravlje, srećan Uskrs ako ga već niste proslavili…”, viče za mnom. Prolazim pored lovačkog udruženja “Podmladak” iz 1938. i vrtim pedale u pravcu Savinog sela.
Do 1944. čisto nemačko mesto (Torschau, Torszà), Savino selo je danas naseljeno kolonistima iz Crne Gore, uglavnom Vasojevićima koji imaju svoje udruženje i još uvek pričaju jakim zavičajnim akcentom. Dvojica momaka i jedna devojka sede ispred jedne od dve zapuštene palate sa početka 20. veka. Govore kao da su juče došli iz Nikšića. U jednoj palati je nekoliko porodica, u drugoj je donedavno bio Dom zdravlja, danas je pusta… U seoskom marketu prodavačica me prepoznala sa TV-a i dozvolila mi je da dopunim mobilni sedeći na gajbi “Jelena”.
Nešto dalje niz glavni šor, sa desne strane nalazi se oronula “švapska crkva” i solidno očuvani spomenik‚sagrađen 1934. povodom 150 godina doseljavanja Nemaca u ovo selo. Razmišljam kako bi bilo sjajno da su ti Nemci ostali a Crnogorci došli, kakva bi to bila mešavina energija, talenata i gena. Na žalost, istorija 20. veka na našim prostorima nije ostavljala prostor za takve eksperimente.
Kraj moje današnje biciklističke ture po srcu Bačke nalazi se u selu Kosančić. Napušteno dečije igralište na ulazu u selu, ponovo ista asocijacija poput one u Labudnjači pored Vajske – sve izgleda kao u mestu Pripjat kod Černobila. Dečije ljuljaške i klackalice na kojima se više niko ne vrti i ne klati osim bubamara i drugih insekata izmilelih iz visoke trave koja polako guta celo igralište.
Ni u Kosančiću nije bilo nuklearne katastrofe samo su se dogodile devedesete i dve decenije tranzicije koje su sledile.
Rođen 27.7.1968. u Baču (Vojvodina, Srbija). Srednju školu završio u Bačkoj Palanci, Pravni fakultet studirao u Novom Sadu. Od 1990. radi kao novinar – u početku kao novosadski dopisnik beogradskih “Večernjih novosti”; zagrebačke “Arene”, sarajevskih “Naših dana”. Sarađuje i u magazinima “Vreme” i “Stav”.
1992. sa grupom studenata obnavlja izlaženje studentskog mesečnika “Index”. Posle dva broja sledi smena celokupne redakcije i pokretanje magazina “Nezavisi Index” koji će kasnije 1993. promeniti ime u “Svet” iz kojeg je nastala izdavačka kuća Color Press Grupa.
Danas na čelu Color Press Grupe najvećeg izdavača magazina u regionu sa kompanijama u svih 6 republika – 110 magazina, 25 internet portala i preko 80 konferencija i festivala godišnje.
U porfoliju kompanije pored domaćih (poput magazina “Lepota i zdravlje”, “Svet”, “Pošalji recept”, “Lekovito bilje” itd) nalaze se i brojni licencni brendovi: “The Economist”, “Hello!”, “Gloria”, “Story”, “Star”, “Lisa Moj stan”, “Hausbau”, “Brava Casa”, “Bravo”, “Alan Ford”, “Grazia”, “La Cucina Italiana”, “Auto Bild” i brojni drugi.
