BICIKLOM KROZ VOJVODINU: Čelarevo, Karađorđevo, Mladenovo i Bačko Novo Selo
Nikolaus Majer, i dalje stoji ime nemačkog vlasnika iznad velike “ajnfurt kapije” jedne od najlepših kuća u centru Čelareva, mestu koje se do 1945. zvalo Čib. Posle rata došli su kolonisti iz BiH a mesto je dobilo ime po Zdravku Čelaru, narodnom heroju čiji spomenik stoji u centru zajedno sa imenima članova porodica žitelja Čelareva koji su poginuli tokom Drugog svetskog rata u Bosni. U Čelarevu danas žive Srbi doseljeni iz BiH kao i starosedeoci Mađari, Slovaci, Hrvati i desetak Nemaca…
Do Čelareva smo stigli biciklističkom stazom koja vas od pre nekoliko godina sa novosadskog Kamenjara vodi uz obalu Dunava pored Veternika, Futoga i Begeča i predstavlja zaista raj za ljubitelje ovog sporta.
U parku u centru mesta nalazi se rimokatolička crkva Uznesenja blažene djevice Marije. Prema popisu stanovništva iz 1910. godine Čelarevo imalo 2.572 stanovnika od čega 1.954 Nemca što je bilo 76% od ukupnog broja stanovnika. Prema popisu iz 1921. Čalarevo je imalo 2.705 stanovnika od čega 1.950 Nemaca.
“Ovaj kamen donesen sa Grmeča i spomenik Majci neka nas podsećaju na naše korene i zavičaj, okolinu Bosanskog Petrovca odakle dođosmo u tadašnji Čib na Badnji dan 6. januara 1946.”, natpis je na kamenu koji je zajedno sa spomenikom postavljen u centru sela 2016. povodom 70 godina kolonizacije.
Na drugom kraju parka, praktično u centru mesta nalazi se kompleks dvorca koji je na vlastelinskom posedu nastao u drugoj polovini 18. veka. Prolazimo kroz kapiju koju “čuva” veliki kameni lav po kojem je čuveno pivo, danas “Karlsbergove” pivare i dobilo ime. Srećemo šarmantnu mladu lokalnu učiteljicu sa grupom dece koja su bila da razgledaju dvorac koji danas, na žalost nije otvoren za posete i može da se vidi samo njegova tužna spoljašnost.
A istorijat ovog mesta je impresivan: Manji dvorac sagradio je Marfi Lipot na prelazu iz 18. u 19. vek i u njemu je živeo plemić Nikola Bezeredi sa svojom porodicom. Bezerdi se odlučio na gradnju novog Velikog dvorca, koji je po planovima nepoznatog bečkog arhitekte sagrađen između 1834. i 1837. godine. Iako je sama zgrada proglašena dvorcem, ona je služila isključivo kao letnjikovac Nikoli Bezerediju koji je posedovao kuće u Beču i Budimpešti. Kompleks je zatim prodat Lazaru Dunđerskom 1882.
Od kraja 19. veka pa do Prvog svetskog rata bio je stecište uglednih i značajnih političkih i kulturnih ličnosti toga doba. Između ostalih dvorac su posećivali Nikola Tesla, Paja Jovanović, Stevan Todorović i Laza Kostić, koji je u čast Lenki Dunđerskoj, koju je upoznao u ovom dvorcu, napisao najlepšu srpsku ljubavnu pesmu. Naime pesmu “Santa Maria della Salute” Laza Kostić je napisao u Veneciji gde ga je zatekla vest o Lenkinoj preranoj smrti. U dvorcu u Čelarevu je jedno vreme boravio i Aleksandar Karađorđević.
Posle Drugog svetskog rata, od 1947. do polovine 1952. godine, zgrada dvorca sa pratećim objektima pripadala je tadašnjem Predsedništvu FNRJ. Tada je u tom zdanju povremeno boravio predsednik Josip Broz Tito. Dvorac ima status spomenika kulture od izuzetnog značaja što se po njegovom današnjem izgledu ne bi moglo reći. Ovde je nekada bio jedinstven muzej stilskog nameštaja u bivšoj Jugoslaviji a nalazio se u sastavu Muzeja Vojvodine. Danas je dvorac u lošem stanju, fasada je išarana grafitima a nameštaj je preseljen u dvorac u Kulpinu koji se takođe nalazi u sastavu Muzeja Vojvodine i u nešto boljem je stanju.
Produžujemo dalje prometnim putem do Bačke Palanke u kojoj se ovog puta nismo zadržali jer ista zaslužuje posebnu rubriku. Kroz atar, između polja prošaranih jarko crvenim bulkama stižemo u Karađorđevo.
Kada danas prođete ovim mestom teško bi mogli da poverujete da je ovde pre pola veka bila britanska kraljica Elizabeta Druga, inače veliki ljubitelj konja.
A ovde je sve i započelo uzgojem konja, davne 1885. kada je Austrougarska monarhija započela formiranje ergele baš na ovom prostoru, zbog povoljnog geografskog položaja, blizine reke Dunav i slatinastog zemljišta koje je izuzetno povoljno za pravilno formiranje kopita kod podmlatka konja. Zemljište koje je bogato kalcijumom, pogodno je i za proizvodnju lucerke i ovsa. U početku je to bila Ustanova za odgoj ždrebadi koja su nabavljana od privatnih odgajivača širom Monarhije. Prvenstveno su dovodili mušku ždrebad iz mađarske ergele „Mezeheđeš“. Ovde su ždrebad odgajana do godinu dana, a zatim su ponovo vraćana u Mađarsku, gde su služila u vojne svrhe. Kasnije ovde su prvenstveno odgajani radni konji, Nonius rase. Ergela je bila državno vlasništvo Austrougarske monarhije. Krčenjem hrastove šume i izgradnjom štala kao i nekoliko stambenih objekata 1901. započelo je naseljavanje ovog kompleksa. Ergela je osnovana kao odgajalište ždrebadi na oko 1000 hektara obradive površine a naselje uz nju je dobilo naziv „Čikoš Telep“, u prevodu na srpski – „Ždrebarsko naselje“. Ergela postaje značajan selekcijski centar za odabiranje rasplodnih pastuva i kobila.
Posle Prvog svetskog rata ukazom kralja Aleksandra Karađorđevića 1924. osnovano je Državno lovno-šumsko dobro. Odmah po završetku Drugog svetskog rata, već 1945. godine, obnovljen je rad ovog dobra, u sastavu Vlade FNRJ. Ostalo je zabeleženo da je već 1948. ovde organizovan diplomatski lov. Verovatno još tada se uvidelo da bi valjalo jedan deo ovog bogom danog prostora, sa raznim vrstama retkog biljnog i životinjskog sveta, urediti u reprezentativne svrhe. Zato je 1957. otpočelo uređenje kompleksa koji je danas poznat pod imenom – Reprezentativni objekat „Karađorđevo“. 1973. „Lovno-šumsko poljoprivredno dobro“ dato je na korištenje Jugoslovenskoj narodnoj armiji (JNA) i dobilo je naziv Vojna ustanova Karađorđevo. Danas naselje ima oko 500 stanovnika a svega njih tridesetak radi u Vojnoj ustanovi do su ostali penzioneri, nezaposleni ili putuju na rad u Bačku Palanku.
“Ovde počivaju kosti bratskih sovjetskih vojnika i naših partizana palih u borbama za oslobođenje Bukina”, piše na crnom mermernom spomeniku u centru Mladenova, nekadašnjeg Bukina. Odmah pored je spomenik Mladenu Stojanoviću, lekaru narodnom heroju poginulom 1942. iz kraja odakle potiču kolonisti doseljeni u ovo mesto.
Jedna preko puta druge nalaze se nova pravoslavna crkva posvećena Svetom Iliji kao i stara nemačka katolička Crkva Sv. Ivana Krstitelja čiji je krov šezdesetih godina srušio pa sada postoji samo toranj napred i zadnji deo koji je pretvoren u kapelu. U sredini između tornja i kapele – rastu koprive koje ožare svakog putnika namernika i kao da opominju zbog zapuštene kulturne baštine naroda čiji pripadnici su nekada činili većinu u ovom selu. Nastavljamo u pravcu Bačkog Novog Sela gde nas na prvoj stanici očekuje vruća bosanska pita pa nam je to motiv više da izdržimo poslednje kilometre puta.
U šumi Guvnište nalazi se Kapela Sv. Antuna Pustinjaka koja se smatra najstarijom hrišćanskom crkvom u Vojvodini što je neprekidno bila u funkciji, čak i za vreme turske vladavine Panonskom nizijom. Ljubazni čuvar na ulazu u zaštićeno područje nas propusta i usput govori kako su vernici iz Bača baš pre nekoliko dana bili ovde na misi. Nakon pola kilometra put skreće u desno i vodi vas na mali proplanak u sred šume gde se okružena sveže pokošenom travom nalazi kapela.
Crkvicu koja je bila gotovo potpuno srušena odnovio je Josip Štefković, sveštenik iz Bača. Ova crkva jе zadnji put bila obnovljеna prе skoro 200 godina, davnе 1817. s tim da jе 1960. meštanin Andrija Šеrfеze uradio limarskе radovе i obnovu tornja.
Sagrađеna jе u gotskom stilu , krajеm 15. vеka, ima samo glavni oltar, a slika Sv. Antuna Pustinjaka potičе iz 1850. Zanimljivo jе da u vrеmе Turaka nijе srušеna i paljеna niti pretvarana u džamiju (što nijе bio slučaj sa drugim građеvinama i svеtinjama u Bačkoj).
Prolazimo pored Ekonomije 1, poljoprivrednog naselja koje je nekada bujalo životom a danas deluje potpuno pusto. Požar koji je pre tačno godinu dana zahvatio stambene objekte – progutao je domove čak 20 porodica.
Na raskrsnici skrećemo u levo i nastavljamo ka obali Dunava i Bačkom Novom Selu, finalnoj tački naše današnje biciklističke rute. Na ulazu u selo – groblje. Groblje ko groblje rekao bi neko – ali ovo je karakteristično po tome što su na njemu jedni do drugih sahranjeni Nemci katolici koji su nekada činili većinu sela kao i Bošnjaci muslimani i Srbi pravoslavci doseljeni ovde posle Drugog svetskog rata.
Jedan spomenik na ovom groblju krije priču koju smo čuli tek kasnije kod Emine i Seje na ručku: Mujkić Enes (6) propao je u zimu 1991. kroz led na Dunavcu i počeo da se davi. Priskoćio mu je u pomoć komšija Mirsad Brkić (21). Obojica su se udavila, obojica su sahranjena zajedno. U Bačkom Novom Selu tvrde da tužniji dan mesto ne pamti. Mirsad ima brata blizanca koji je, kažu meštani, godinama posle tragičnog događaja imao noćne more.
Stižemo na našu prvu stanicu u Bačkom Novom Selu – pitu sa sirom kod moje nekadašnje komšinice Vesne koja se udala u ovo mesto. Vesna i njen suprug drže restoran “Kod dva jelena” iako je na fasadi nacrtan samo jedan pa ostaje na mašti gosta da zamišlja ko je drugi rogonja. Uz pitu sa sirom za koju sam znao da će biti dobra, dobili smo i burek sa mesom koji je Vesna naučila da pravi od komšija Bošnjaka.
Zvonar musliman, na katoličkoj crkvi zvoni za sahranu komšije pravoslavca – domaćini nam navode primer zajedničkog života u malom, siromašnom selu uz Dunav – sa bogatom istorijom i velikim turističkim potencijalima.
Rimokatolička crkva Sv. Ane u Bačkom Novom Selu nakon odlaska Nemaca posle Drugog svetskog rata decenijama je zapuštana. Pre nekoliko godine dobila je novi krov a u planu je i obnavljanje tornja i ostatka objekta. Neki meštani, sa druge strane – najviše vole simbole i ideologiju nekadašnje države pa kako je dan naše biciklističke ture bio 25. maj – nekadašnji Dan mladosti – jugoslovenske zastave sa petokrakom mogle su da se vide na nekoliko mesta u selu.
Pita i burek kod Vesne bili su samo predjelo, finalna bosanska gozba čekala nas je kod Emine i Seje par ulica dalje: riba, paprikaš od petla, jagnjetina, pita zeljanica i pita krompiruša i urmašice za kraj. Sejo je rođeni brat čuvenog Nećka, vlasnika čardi na Dunavu u Bačkom Novom Selu i na novosadskom Ribarcu. Nećko je preminuo prošlog leta pa smo nazdravili za pokoj njegove duše, počela je prolećna kiša, mi smo natovarili bicikle na automobile i vratili se u stvarnost posle celog dana provedenog među divnim ljudima u selima uz Dunav koja pamte bolje dane ali se i nadaju da će uz pomoć turizma ponovo vratiti decu u napuštene kuće.
Rođen 27.7.1968. u Baču (Vojvodina, Srbija). Srednju školu završio u Bačkoj Palanci, Pravni fakultet studirao u Novom Sadu. Od 1990. radi kao novinar – u početku kao novosadski dopisnik beogradskih “Večernjih novosti”; zagrebačke “Arene”, sarajevskih “Naših dana”. Sarađuje i u magazinima “Vreme” i “Stav”.
1992. sa grupom studenata obnavlja izlaženje studentskog mesečnika “Index”. Posle dva broja sledi smena celokupne redakcije i pokretanje magazina “Nezavisi Index” koji će kasnije 1993. promeniti ime u “Svet” iz kojeg je nastala izdavačka kuća Color Press Grupa.
Danas na čelu Color Press Grupe najvećeg izdavača magazina u regionu sa kompanijama u svih 6 republika – 110 magazina, 25 internet portala i preko 80 konferencija i festivala godišnje.
U porfoliju kompanije pored domaćih (poput magazina “Lepota i zdravlje”, “Svet”, “Pošalji recept”, “Lekovito bilje” itd) nalaze se i brojni licencni brendovi: “The Economist”, “Hello!”, “Gloria”, “Story”, “Star”, “Lisa Moj stan”, “Hausbau”, “Brava Casa”, “Bravo”, “Alan Ford”, “Grazia”, “La Cucina Italiana”, “Auto Bild” i brojni drugi.
