Belgijanac Adolf Hempt stariji, došao je u Novi Sad kao misionar, reformatorski sveštenik i knjižar. Njegov sin, doktor Adolf Hempt mlađi proveo je život u ovom gradu, dobio osmoro dece, osnovao Pasterov zavod, usavršavao i proizvodio vakcine i postao naučnik svetskog formata
Ako pitate prolaznike na ulicama Novog Sada znaju li gde se nalazi Hemptova kuća, malo njih će vam odgovoriti potvrdno.
Nedavno sam na preporuku Čarne Milinković iz Muzeja Vojvodine posetio Hemptovu kuću u krugu Kliničkog centra u Novom Sadu u kojoj se nalazi Muzej Pasterovog zavoda koji je od 2018. deo Muzeja Vojvodine.
Radi se o veoma zanimljivoj postavci u kojoj su nam doktor Dušan Lalošević i kustoskinja Snežana Dobrić približili impresivnu biografiju o kojoj, priznajem, do tada nisam ništa znao.
Živopisna drvena kuća u bolničkom krugu podignuta je 1922. kao tipski objekat dobijen u delovima u sklopu ratnih reparacija od Nemačke za Prvi svetski rat. Takozvana Dekerova baraka služila je kao kadrovski stan prvog direktora – doktora Adolfa Hempta.
Njegovim najvećim naučnim dostignućem možemo nazvati to što je stabilizovao Pasterovu vakcinu protiv besnila, tako da je ona mogla da bude distribuirana i do udaljenih mesta. Njegova metoda za proizvodnju vakcine je primenjivana u svim centralnoevropskim zemaljama. Većina zemalja Evrope prihvatila je Hemptovu vakcinu i više decenija je proizvodila za vakcinaciju ljudi i za životinja protiv besnila. Vakcina protiv besnila po Hemptovoj metodi proizvođena je u Evropi do 1989, a i danas se proizvodi u nekim zemljama i u Južnoj Americi, ali pod drugim imenom.
Hempt je rođen 21. septembra 1874. u Novom Sadu (tada u sastavu Austrougarske), u Ruzmarinskoj ulici koja je danas ulica Laze Telečkog – čuvena po noćnom provodu. Bio je sin belgijskog protestantskog misionara. Adolf Hempt stariji, otac dr Adolfa Hempta, došao je u Novi Sad kao misionar, reformatorski sveštenik i knjižar. Prvobitno prezime porodice, De Hemptin Adolf je skratio i „ponemčio“ u Hempt. Hemptova majka Katarina Teveli rodom je iz Budimpešte.
Hemptova porodica poreklom je sa teritorije današnje Belgije, iz mesta Hemptin kraj Liježa, sa francuskog govornog područja. Na putu od Liježa ka Namiru nalazi se malo naselje Hemptin, odakle je brojna stara grofovska porodica De Hemptin koja ima i svoj grb. U ovoj porodici bilo je mnogo poznatih članova, industrijalaca, lekara, profesora, sveštenika, vojnika od kojih su za Belgiju više njih dali život u Prvom i Drugom svetskom ratu.
Nakon Hemptovog rođenja, sticajem okolnosti njegova porodica je izgubila kuću i preselila se u Sarajevo gde se Hemptov otac i dalje bavio misionarskim radom, majka je bila babica. Mladi Adolf je u Sarajevu završio školovanje do mature. Kako je porodica bila nedovoljno bogata da ga izdržava, na dalje školovanje i studije medicine, Hempt je otišao kao vojni pitomac. Diplomu lekara Hempt je stakao u 24 godini na Univerzitetu u Gracu 1898.
Jedno vreme je Hempt radio u vojsci kao vojni bolničar, prvo u garnizonskoj bolnici u Beču od 15. juna 1898. a već od 1. oktobra iste godine i kao vojni lekar. U bolnici u Beču ostao je do jeseni 1901. Zatim je Hempt radio u konjičkoj regimenti u garnizonu Gros Encersdorf kod Beča, gde se i oženio Marijom Vinkler 14. marta 1903. Sa suprugom Marijom, Hempt je imao osmoro dece, pet sinova i tri kćeri. Prema rečima autora monografije o doktoru Hemptu, Dušana Laloševića „njegova ćerka Dagmar do skora je živela u Novom Sadu u njihovoj porodičnoj kući, jedna je u Americi bila učiteljica, dok je najmlađa Herta nedavno umrla u Nemačkoj. Jedan Hemptov sin je završio medicinu, jedan teologiju u Strazburu, a jedan je bio hemičar, čuven po otkriću šumećeg aspirina koji je izumeo radeći u Subotici još pre Drugog svetskog rata, kada je emigrirao u Španiju.“
Nakon što se demobilisao 1905. Hempt je neko vreme radio u Bosni u Lukavcu kao opštinski lekar. Tokom 1921. vratio se u Novi Sad na poziv ministra zdravstva Srbije. Ministarstvo mu je obezbedilo stan u kojem je bio kratko vreme. Naredne godine, kada su pored nove zgrade Pasterovog zavoda montirane drvene kuće u nizu za smeštaj osoblja, u jednu od vih, najbližoj Zavodu, uselio se Hempt sa celom svojom porodicom. Ova drvena kuća, poznata i kao „Deker baraka“, u inventarskoj knjizi Pasterovog zavoda upisna je kao „Hemptova kuća.“
U Novom Sadu doktor Hempt je osnovao Pasterov zavod i postao njegov prvi direktor. Zavod je bio namenjen za proizvodnju Pasterove vakcine protiv besnila, i preventivno medicinsku zaštitu stanovništva od besnila.
Kada je okončao radni vek i otišao u zasluženu penziju, 1935. godine, doktor se iselio iz Hemptove barake i jedno kraće vreme živeo u maloj kući u Teslinoj ulici, zatim u kući preko puta vojne kasarne u Futoškoj ulici (na mestu gde se sada nalazi benzinska stanica). Konačno se udomio u novoj kući u ulici koja danas nosi njegovo ime, na broju 8. Ovu kuću Hempt je izgradio 1939. delom i od honorara od kompanije Bering iz Marburga na Lani, gde je bio više meseci angažovan radi uvođenja u proizvodnje svoje vakcine u Nemačkoj. Njegov honorar bio je 60.000 Rajhsmaraka, tako da je sa novcem od prodaje kuće u Futoškoj ulici, uspeo je da podigne novu vrlo lepu kuću pred sam Drugi svetski rat.
bio religiozan, član Reformatorske crkve – kalvinista, i uvek je držao na stolu jedno antikvarno holandsko izdanje Biblije koju je mnogo voleo. Bio je vrlo načitan, a posebno je skupljao medicinske knjige, neke i vrlo retke stare, koje je poklonio biblioteci Pasterovog zavoda.
Aprilski rat i slom Kraljevine Jugoslavije zatekli su doktora Hempta sa porodicom na Braču. Tamo je dobio telegram da se hitno javi u Novi Sad i preuzme upravu Higijenskog zavoda, od 1. maja 1941. Sa porodicom se vratio, skelom preko Dunava u Novi Sad jer su mostovi već bili porušeni, i nastavio stručni i naučni rad na vakcini protiv besnila, sve do smrti, 20. jula 1943. u 69 godini života.
Nakon završetka Drugog svetskog rata deo prizemlja privatne Hemptove kuće je oduzet i u njega su useljeni stanari, a Hemptova porodica je zadržala sprat. Tek 1994. gospođa Dagmar, ćerka doktora Hempta, uspela je da od države otkupi mansardu porodične kuće, dok prizemlje i dan danas još nije vraćeno naslednicima.
Uviđajući koliko su dotadašnje procedure proizvodnje vakcine protiv besnila bile komplikovane, dugotrajne i nedovoljno standardizovane, doktor Hempt je izradi svoju modifikaciju Pasterove vakcine. Kombinujući najbolje procedure publikovane do tada u svetu doktor Hempt je 1925. objavio svoju modifikaciju vakcine protiv besnila koja je prihvaćena na medicinskioj konferenciji u Parizu 1927. Nakon usvajanja Hemptove modifikacije vakcine su proizvođene na osnovu njegove tehnologije širom Evrope.
Pasterov zavod u Novom Sadu je 1928. preuzeo funkcije svih ostalih zavoda u Kraljevini Jugoslaviji, zahvaljujući novoj vakcini protiv besnila dr Hempta. On je proizveo mrtvu vakcinu od nervnog tkiva inficiranih kunića, a kasnije jaganjaca, tretiranog etrom i fenolom, postavio električne uređaje za mlevenje mozgova za vakcinu, štampanje etiketa na staklenim ampulama, punjenje ampula, i za zataljivanje ampula, tako da je u Novom Sadu razvio industrijsku proizvodnju vakcine za celu Kraljevinu Jugoslaviju, a kasnije i za izvoz.
Hemptovu vakcinu prihvatile su mnoge evropske države, Nemačka, Austrija, Čehoslovačka, Mađarska, Rumunija i Bugarska. Proizvodnja Hemptove vakcine u Novom Sadu trajala je do 1983, a na primer u Mađarskoj do 1989.
Kada priča o vakcinaciji pre 100 godina u vreme Španske groznice, doktor Lalošević pominje tadašnji veoma napredan stav Srpske pravoslavne crkve koja je čak odbijala da venča parove ukoliko nisu doneli potvrdi o vakcinaciji. Kako stvari stoje danas najbolje govori činjenica da se natpisi “Zabranjeno nošenje maski u hramu” nalazi na ulazu u mnoge crkve i manastire širom zemlje i da se na prste jedne ruke mogu nabrojati vladike (Stefan i Grigorije) koje su javno pozivale građane na vakcinaciju.
Doktor Hempt danas u Novom Sadu ima jednu malu ulicu blizu Futoškog parka, onu u kojoj se nalazi kuća u kojoj je proveo poslednje godine života. Mnogi veruju da je zaslužio mnogo više od toga, bar jedan spomenik ili bistu u javnom prostoru u centru Novog Sada kako bi njegovi današnji žitelji ali i gosti grada bili svesni toga kako je ovim ulicama pre jednog veka koračao jedan veliki čovek, otac osmoro dece i naučnik svetskog renomea.
Rođen 27.7.1968. u Baču (Vojvodina, Srbija). Srednju školu završio u Bačkoj Palanci, Pravni fakultet studirao u Novom Sadu. Od 1990. radi kao novinar – u početku kao novosadski dopisnik beogradskih “Večernjih novosti”; zagrebačke “Arene”, sarajevskih “Naših dana”. Sarađuje i u magazinima “Vreme” i “Stav”.
1992. sa grupom studenata obnavlja izlaženje studentskog mesečnika “Index”. Posle dva broja sledi smena celokupne redakcije i pokretanje magazina “Nezavisi Index” koji će kasnije 1993. promeniti ime u “Svet” iz kojeg je nastala izdavačka kuća Color Press Grupa.
Danas na čelu Color Press Grupe najvećeg izdavača magazina u regionu sa kompanijama u svih 6 republika – 110 magazina, 25 internet portala i preko 80 konferencija i festivala godišnje.
U porfoliju kompanije pored domaćih (poput magazina “Lepota i zdravlje”, “Svet”, “Pošalji recept”, “Lekovito bilje” itd) nalaze se i brojni licencni brendovi: “The Economist”, “Hello!”, “Gloria”, “Story”, “Star”, “Lisa Moj stan”, “Hausbau”, “Brava Casa”, “Bravo”, “Alan Ford”, “Grazia”, “La Cucina Italiana”, “Auto Bild” i brojni drugi.
